Անցեալ շաբաթ, Թուրքիոյ քաղաքական իրարանցումի ընթացքին, որ գագաթնակէտին հասաւ վարչապետի հրաժարականին մասին յայտարարութեամբ, Թուրքիոյ խորհրդարանին մէջ թէժ քննարկման թեմա դարձած էր Օսկար Ուայլտը, ըստ «Արմէնփրես»-ի «Տը Կարտիըն» թերթին մէջ գրած է թուրք յայտնի արձակագիր Էլիֆ Շաֆաք:
Քրտամէտ Ժողովուրդներու ժողովրդավարական կուսակցութեան անդամը ցանկացած է մէջբերում կատարել Ուայլտէն, սակայն իշխող կուսակցութենէն երեսփոխան մը առարկած է գաղափարին` մէջբերելու մէկը, որ ո՛չ մահմետական է, ո՛չ թուրք:
«Դուն ունի՞ս օրինակներ այս մշակոյթէն, այս քաղաքակրթութենէն», ըսած է ան:
«Երբ անոնք Ուայլտի մասին չեն վիճիր, հարուածներով կը փոխանակուին»,- կը գրէ Շաֆաք: Ան կը յիշեցնէ, որ երեսփոխաններուն անձեռնմխելիութենէն զրկելու մասին օրինագիծի քննարկման ժամանակ, որ կանխամտածուած օրէնքի փոփոխութիւն է եւ կրնայ յանգեցնել քիւրտ երեսփոխաններու նկատմամբ դատական գործերու եւ ձերբակալութիւններու, իշխանաւոր Արդարութիւն եւ բարգաւաճում կուսակցութեան երեսփոխանները հայ երեսփոխան Կարօ Փայլանին հարուածած են եւ ատելութեան խօսքեր յղած: Փայլան ըսած է. «Անոնք չեն կրնար մարսել, որ ինքնութեամբ հայ մարդը կը բացայայտէ անոնց սուտերը եւ չ՛ընկրկիր»:
«Դժուար է հայ ըլլալ Թուրքիոյ մէջ, կամ` քիւրտ, կամ` ալեւի, կամ` միասեռական կամ զինուորական ծառայութենէ կրօնական համոզումներու համար հրաժարող, կամ` հրեայ, կամ` կին, կամ` մէկը, որ պարզապէս համաձայն չէ այն ամէնուն հետ, ինչ տեղի կ՛ունենայ երկրին մէջ: Եթէ պատահի այնպէս, որ դուք թուարկածներէն մէկէն աւելիին կը համապատասխանէք, կեանքն ա՛լ աւելի կը դժուարանայ: Ցանկը կարելի է անվերջ շարունակել: Բազմազանութիւնը խեղդուած է, խօսքի ազատութիւնը` վերցուած: «Նոյնութեան գաղափարախօսութիւն» կ՛իշխէ երկրին մէջ:
«Գաղափարախօսութիւնը կը ձեւաւորուի թրքական ազգայնականութեան, իսլամիզմի եւ մենատիրութեան միջոցով` խառնուած արականութեան եւ հայրիշխանութեան: Քաղաքականութեան լարուածութիւնը կը ներխուժէ առօրեայ կեանքի բոլոր բնագաւառները», կը գրէ հեղինակը:
Շաֆաք կը շեշտէ, որ Թուրքիա այլեւս սոսկ քաղաքականապէս բեւեռացուած չէ, այլ բաժնուած է երկու բեւեռներու անոնք, որոնք կը շարունակեն աջակցիլ Թուրքիոյ նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողանին, եւ անոնք, որոնք անոր դէմ են: Իշխանաւոր կուսակցութեան անդամներէն կը սպասուի անվերապահ հնազանդութիւն, չկայ անգամ ներկուսակցական ժողովրդավարութեան թոյլ նշոյլ:
Վարչապետ Տաւութօղլուի յայտարարութիւնը զարմացուց բոլորը, ան ըսաւ, որ իր հրաժարականը ընտրութիւն չէր, այլ «անհրաժեշտութիւն»: Գաղտնիք չէ, որ յաջորդ վարչապետը պիտի ըլլայ մէկը, որ ամբողջապէս կը վերահսկուի Էրտողանի կողմէ, ով ա՛լ աւելի կ՛ամրապնդէ իր իշխանութիւնը: Վերջ ի վերջոյ, Էրտողան կը ցանկայ Թուրքիան վերածել նախագահական վարչակարգի` իշխանութեան մենաշնորհով:
Երեք տարի առաջ Կեզի պուրակի ցոյցերէն ի վեր մարդոց յաճախ եւ համակարգուած կերպով վախցուցած են: Միջինը իւրաքանչիւր չորս օրը մէկ Թուրքիոյ մէջ մէկը կը դատուի Էրտողանը վիրաւորելուն համար` նախագահ դառնալէն ի վեր մօտ 2000 մարդ, անոնց շարքին են` արուեստագէտներ, լրագրողներ, ծաղրանկարիչներ, գիտնականներ, նոյնիսկ` ուսանողներ, դիմատետրի մէջ իրենց մեկնաբանութիւններուն համար: Լրատուամիջոցները եւ ընկերային ցանցեր խիստ վերահսկողութեան կ՛ենթարկուին:
«Անցեալին մէջ մենք սեւ երգիծանքի ամուր աւանդոյթ ունէինք: Քաղաքականութիւնը կոշտ էր, սակայն կարելի էր ծիծաղիլ քաղաքական գործիչներու վրայ: Այժմ` ո՛չ: Վերջին հետազօտութիւնները ցոյց կու տան, որ Թուրքիոյ ժողովուրդին միայն կէսը կը կարծէ, որ բնական է հրապարակայնօրէն քննադատել իշխանութիւնը: Երբ Գերմանիոյ վարչապետ Անկելա Մերքել, Էրտողանին ընդառաջելով, թոյլ կու տայ գերմանացի կատակերգուներու նկատմամբ դատական հետապնդում սկսելու` Թուրքիոյ նախագահին «վիրաւորելու» համար, ատիկա յստակ ուղերձ է Թուրքիոյ ժողովրդավարներուն.
– «Դուք միայնակ էք»:
Ի՞նչ եղաւ թրքական մոտելը, որուն հետ մենք այդքա՜ն յոյսեր կը կապէինք: Արեւմտեան ժողովրդավարութեան, աշխարհիկութեան, մեծմասամբ մահմետական մշակոյթով եւ բազմաշերտ հասարակութեան այդ իւրայատուկ խառնուրդը այսօր դատարկ հռետորութիւն է: Նոյնիսկ Եւրոմիութիւնը, որուն մենք` թուրքերս, ժամանակին կը ձգտէինք, վերածուած է քաղաքական խաղի:
Այնուամենայնիւ, Թուրքիան միլիոնաւոր գեղեցիկ մարդիկ ունի, որոնք թէեւ խորապէս ընկճուած են, բարոյալքուած եւ միայնակ, կապուած են իրարու հետ ողջ աշխարհին եւ առաջ են իրենց իշխանութենէն: Իսկ խորհրդարանին մէջ այդ (Օսկար Ուայլտէն) մէջբերո՞ւմը, որ արհամարհուեցաւ: Անիկա իշխանութեան գռեհկութեան մասին էր», կ՛եզրափակէ Շաֆաք:
