ՍԻԼՎԱ ԳԱՐԱՎԱՐԴԱՆԵԱՆ
Հայոց ցեղասպանութեան հարիւրամեակի ոգեկոչման առիթով տակաւին շարունակուող ձեռնարկներու ծիրին մէջ երէկ` չորեքշաբթի, 6 ապրիլ 2016-ի երեկոյեան ժամը 8:00-ին Էշրեֆիէի «Սանթր Սոֆիլ»-ի «Մեթրոփոլիս» սրահին մէջ ցուցադրուեցաւ Շաղիկ Արզումանեանի «Ճէոկրաֆիզ»/ «Աշխարհագրութիւններ» վաւերագրական ժապաւէնը: Հայոց ցեղասպանութեան հարիւրամեակին առիթով պատրաստուած այս ժապաւէնը 2015-ին ներկայացուած է Փարիզի «Սինեմա տիւ ռէալ»-ի կազմակերպած վաւերագրական ժապաւէններու միջազգային փառատօնին ( ):
Համազգայինի Մ. եւ Հ. Արսլանեան Ճեմարանի շրջանաւարտ Շաղիկ Արզումանեան իր ուսումը շարունակած է Փարիզ 8 (Paris VIII) համալսարանին մէջ եւ 2013-ին ստացած է կրկնակի մագիստրոսի աստիճան` ժապաւէնի բեմադրութեան եւ վերականգնումի (film direction and film restoration) մասնագիտութեանց մէջ: Ներկայիս ան արդէն հասած է իր դոկտորայի աւարտական փուլին` ժապաւէնի գեղագիտութեան մասնագիտութեան մէջ (Esthetics):
Շարժապատկերի արուեստի փառատօնի ծիրին մէջ ներկայացուած «Աշխարհագրութիւններ»/ վաւերագրական ժապաւէնը կը խօսի իր մեծ հօր` Նազարէթի եւ մեծ մօր` Լուսաբերին մասին: Ժապաւէնը կ՛անդրադառնայ Եղեռնէն ճողոպրած այդ հայորդիներուն ապրած գաղթականական կեանքին` իրենց բնօրրանէն` Անատոլուի քիթի նման ցցուած ` Պուրընքիշլա (Burunkisla) գիւղէն մինչեւ Գահիրէ, Եաֆա, Պէյրութ եւ այլն: Շ. Արզումանեան խորապէս ազդուած ու ներշնչուած է հանրածանօթ հայազգի բեմադրիչ Էլիա Գազանի «Ամերիկա, Ամերիկա» ժապաւէնէն:
Եօթանասուն վայրկեան տեւողութեամբ այս ժապաւէնը ցոլացումն է յատկապէս Շաղիկի եւ իր սերնդակիցներուն եւ առհասարակ համայն հայութեան ապրումներուն, հարցադրումներուն, անցեալի դառն ու տխուր յուշերուն, անցեալի ու ներկայի միջեւ խարխափումներուն եւ ապագայի տեսլականներուն: Փաստօրէն յետեղեռնեան իւրաքանչիւր հայ ընտանիքի մէջ կարելի է լսել ապրուած նման գողգոթայի մասին…
Վաւերագրական այս ժապաւէնը բարձրաձայն ընթերցում մըն է նոյնինքն բեմադրիչ Շ. Արզումանեանի ձայնով անոր պապիկին ու մամիկին ապրած յետեղեռնեան յուզումնախառն «օրագրին»: Ալեքս Հէյլիի «Տը ռուց» («Արմատները») յիշեցնող այս ժապաւէնը փորձ մըն է դէպի ակունք, դէպի արմատները վերադառնալու եւ Եղեռնով ընդհատուած երբեմնի բնօրրանի յիշատակները ոգեկոչելու Արզումանեանի տենչին: Տենչ մը, որ Հայոց ցեղասպանութենէն ճողոպրած համայն հայութեան տենչն է: Վստահաբար իւրաքանչիւր սփիւռքահայ ունի պապիկ մը կամ մամիկ մը, որուն արմատներուն կապող կծիկը, թելը կորսուած է Եղեռնի արհաւիրքներու մղձաւանջին մէջ: Ակամայ անհետացած այդ կծիկը, սակայն, չէ ջնջուած ու տակաւին վառ է յաջորդական սերունդներու յիշողութեան մէջ, որ կը վերակենդանանայ Շաղիկ Արզումանեանի քաղցրայոյզ ընթերցումին ընդմէջէն, որուն ընթացքին հանդիսատեսը իր կարգին «կ՛ապրի» ու կ՛ըմբռնէ «ճողոպրածներու» գաղթականական դառն պայմանները: Շաղիկ Արզումանեանի այս ժապաւէնը կ՛ընդգրկէ պատկերներ ու տեսարաններ գաղթականական իւրաքանչիւր կայքէ, կայանէ` Պուրընքշլայէն մինչեւ Պուրճ Համուտի Նորաշէնի «քեմփ»-ը եւ հեռաւոր Քանատան ու Ամերիկան:
Յատուկ այս առիթով Շաղիկ Արզումանեանի հետ «Ազդակ»-ի ունեցած հաղորդակցութեան ընթացքին երիտասարդ ու խոստմնալից բեմադրիչը պատասխանելով մեր հարցումներուն` վերյիշեց իր նախորդ ժապաւէնէն` մանկութեան եւ ընտանիքին մասին: Թէեւ ան պիտի չկարենայ ներկայ գտնուիլ այս ժապաւէնի ցուցադրութեան, սակայն խոստացաւ մօտիկ ապագային այցելել Լիբանան: Ան ունի նաեւ այլ ծրագիրներ շարժապատկերի արուեստի մարզէն ներս, սակայն նախընտրեց այդ մասին անդրադառնալ աւելի ուշ:
Շաղիկ Արզումանեանի արտադրած «Աշխարհագրութիւններ»/ժապաւէնին օժանդակած են նաեւ հայ թէ օտար գործընկերներ, ինչպէս` Քարին Պաշա, Քարին Տումըթ, Սանտրա Թապեթ, Ռանա Իտ, Ալի Թիլլի, Ծովինար Մկրտիչեան, Էռնեսթօ Էոզերօ, Պիլալ Հիպրի, Ֆրետերիքօ Ռոտրիկեզ եւ այլն: Ժապաւէնին զօրակցած ու հովանաւորած են լիբանանեան թէ ֆրանսական մէկէ աւելի հաստատութիւններ, հիմնարկներ, ինչպէս` Պէյրութի «Կէօթէ» հիմնարկը, «Քիսքիսպանք», Պէյրութի «Սքրին» հիմնարկը (Screen Institute Beirut) եւ այլն:
