ՎԱՀՐԱՄ ԷՄՄԻԵԱՆ
Թրքական «Սոնտաքիքա» կայքը կը հաղորդէ, որ Թուրքիոյ կառավարութիւնը կը մշակէ բարեփոխումներու թղթածրար մը, որ կը պարունակէ Թուրքիոյ ազգային փոքրամասնութիւններուն ուղղուած որոշ զիջումներ, որոնց շարքին` պիտի վերցուի Վանի Աղթամար կղզիի Ս. Խաչ եկեղեցւոյ մէջ պատարագը տարին մէկ անգամ` եկեղեցւոյ անուանակոչութեան տօնին կատարելու սահմանափակումը եւ կարելի պիտի ըլլայ այլ առիթներով եւս պատարագ մատուցել, սակայն դարձեալ Թուրքիոյ մշակոյթի եւ զբօսաշրջութեան նախարարութեան յատուկ արտօնութեամբ:
Վա՜յ այն մանուկին, որ այսպիսի «զիջումներով» կ՛ուրախանայ: Կատարուած «բարեփոխումը» ձեւական ու անարժէք է, որովհետեւ խնդրայարոյցը արտօնութիւն առնելու երեւոյթն է եւ ոչ թէ` այդտեղ մատուցուած պատարագներուն թիւը: Օսմանեան կայսրութենէն եւ անոր իրաւայաջորդ Թուրքիոյ Հանրապետութենէն դարեր առաջ կառուցուած այդ եկեղեցին կը պատկանի հայ ժողովուրդին, եւ վերջինս այդտեղ պատարագ կամ կրօնական որեւէ արարողութիւն կատարելու համար պէտք չէ արտօնութեան կարիք ունենայ: Արտօնութեան կարիքը ծնունդ կ՛առնէ այդ ազգապատկան կառոյցին բռնագրաւուած ըլլալու իրողութենէն: Իսկական բարեփոխումը այդ կալուածը իր իրաւատիրոջ վերադարձնելն ու կրօնական արարողութեանց դիմաց ծառացած արտօնութեան նախապայմանը ջնջելն է:
Բռնագրաւումի «արդար իրաւունք»-էն կատարուած այդ ձեւական «զիջում»-ը աւելի քան բարացուցական է եւ կ՛արտացոլէ Թուրքիոյ իսկական պատկերը, որովհետեւ այդ միջնադարեան իրաւունքը գոյութիւն չունի 21-րդ դարու իրաւական դաշտին մէջ:
Նախքան այս «աւետիս»-ին հրապարակումը հաղորդուած էր, որ Թուրքիոյ նախագահի աշխատակազմին մէջ գլխաւոր խորհրդական նշանակուած է իշխող Արդարութիւն եւ բարգաւաճում կուսակցութեան նախկին երեսփոխան, պատմաբան Սէյիթ Սերթչելիք, որ կը հաղորդուի, թէ հայկական հարցերու մասնագէտ է: Ուստի վերոնշեալ «բարեփոխում»-ը հաւանաբար վերջինիս մտայղացումն է: Ան թերեւս կը սպասէր, որ հայկական կողմը այս առաջարկուած եւ տակաւին չգործադրուած «բարեփոխում»-ը դիմաւորէ հրավառութիւններով, սակայն… Մենք վստահ ենք, որ ան յառաջիկային եւս պիտի յղանայ այսպիսի «պայծառ» գաղափարներ, որոնք եւս ծնելէ առաջ պիտի մահանան:
