ՎԱՐԴԱՆ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
Հոկտեմբերի 28-ին Անգլիայի Վեսթմինսթերեան աբբայութիւնում Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեանի եւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ.-ի մասնակցութեամբ տեղի ունեցաւ Հայոց ցեղասպանութեան սրբադասուած մարտիրոսների ոգեկոչման արարողութիւնը: Մի խորհրդանշական քայլ ոչ միայն հայ-բրիտանական յարաբերութիւնների, այլեւ ողջ անգլոսաքսոնական աշխարհի` Հայաստանի ու հայութեան հանդէպ դիրքորոշումներում նկատուող էական տեղաշարժի առումով: Որովհետեւ, ի տարբերութիւն մայրցամաքային Եւրոպայի երկրների, Մեծն
Բրիտանիան միշտ էլ զգուշաւորութիւն է ցուցաբերել Հայոց ցեղասպանութեան ցաւոտ թեմայի հանդէպ` նկատի ունենալով Արեւմուտքի ընդհանուր ռազմավարութեան մէջ իր գրաւած դիրքը, ինչպէս նաեւ` Թուրքիայի ու Ազրպէյճանի հետ յարաբերութիւնների բնոյթն ու ուղղուածութիւնը:
Բրիտանական արքունիքը եւ Անգլիքան եկեղեցին, որն այդ երկրի ազգային եկեղեցին է` բողոքականութեան անգլիական տարատեսակը, սկսած 1915 թուականի ողբերգական օրերից, հրաշալի տեղեակ էին Հայոց ցեղասպանութեան մանրամասներին: Մեծն Բրիտանիան այն երեք տէրութիւններից էր, որ դեռեւս 1915-ի մայիսին Հայոց ցեղասպանութիւնը բնորոշեց իբրեւ մարդկութեան ու քաղաքակրթութեան դէմ ուղղուած յանցագործութիւն: Սակայն հետագայում այդ երկրի արտաքին քաղաքականութեանը բնորոշ ծայրայեղ եսասիրութեան հասնող գործնապաշտութեան արտայայտութիւնը դարձաւ «բրիտանական նաւերը չեն կարող բարձրանալ Արարատ լերան վրայ» յայտնի արտայայտութիւնը:
Աւելի քան 70 միլիոն հաւատացեալներ ունեցող անգլիքան եկեղեցու կազմակերպած արարողութիւնը պարզապէս էքիւմենիք համերաշխութեան դրսեւորում չէ: Դա ողջ անգլօ-սաքսոնական աշխարհի հոգեւոր-կրօնական միասնութիւնը խորհրդանշող եկեղեցու միջոցով Հայաստանին ու հայ ժողովրդին ուղղուած բարեկամական քայլ է: Պէտք չէ մոռանալ, որ իբրեւ 36 ինքնավար եկեղեցիների իւրայատուկ համադաշնակցութիւն (Anglican Communion) Անգլիքան եկեղեցին հոգեւոր-կրօնական առումով համախմբում է նախկին Բրիտանական կայսրութեան երկրներին ու ժողովուրդներին` հեռաւոր Աւստրալիայից մինչեւ Քանատա ու Միացեալ Նահանգներ: Ուստի տարիներ շարունակ սերտ շփումներ է ունեցել եւ այսօր էլ ունի սփիւռքի ու նրա առանձին համայնքների հետ եւ ժամանակի ընթացքում ձեռք է բերել անգամ հայ հաւատացեալներ:
Չմոռանանք նաեւ, որ Անգլիքան եկեղեցին է բրիտանական արքունիքի հոգեւոր-կրօնական «տանիքը»: Նրա հիմնադիրը եւ ղեկավարները այդ երկրի թագաւորական ընտանիքի ներկայացուցիչներն են` սկսած 1536 թուականից, երբ Հենրի 8-րդը, յաղթահարելով Հռոմի պապից իր երկրի կախուածութիւնը, իրեն հռչակեց Անգլիքան եկեղեցու ղեկավար: Ուստի 2015թ. հոկտեմբերի 28-ին Վեսթմինսթերեան աբբայութիւնում տեղի ունեցած յիշատակի արարողութեանը Ուելզի արքայազն Չարլզի, այսինքն` բրիտանական գահի ժառանգորդի ներկայութիւնը կրօնականից զատ նաեւ քաղաքական երանգ էր հաղորդում հայ ժողովրդի հետ համերաշխութեան նման ակնառու դրսեւորմանը: Անշուշտ Մեծն Բրիտանիայի արտաքին քաղաքականութիւնն անմիջականօրէն ղեկավարում է ոչ թէ արքունիքը, այլ` այդ երկրի կառավարութիւնն ու Ֆորէյն օֆիսը: Սակայն մինչ օրս էլ մեծ է բրիտանական արքունիքի ազդեցութիւնը ողջ անգլոսաքսոնական աշխարհի, անգամ Միացեալ Նահանգների քաղաքական ղեկավարութեան ու հասարակական կարծիքի վրայ:
Բրիտանական արքունիքը խորհրդանշում է այդ լեզուամշակութային ու քաղաքական ամբողջութեան միասնականութիւնը, նրա աւանդոյթների շարունակականութիւնը: Դրանք Անգլիայից անցելեն Միացեալ Նահանգներին եւ այսօր էլ վճռական ազդեցութիւն են գործում համաշխարհային քաղաքականութեան վրայ: Նման պայմաններում Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցի կապակցութեամբ Վեսթմինսթերեան աբբայութիւնում տեղի ունեցած Հայոց ցեղասպանութեան սրբադասուած մարտիրոսների յիշատակի ոգեկոչման արարողութիւնը դարձաւ Հայաստանի ու հայ ժողովրդի հետ համաքրիստոնէական համերաշխութեան երկար շղթայի փաստօրէն վերջին օղակը: Հռոմում Կաթոլիկ եկեղեցու հովուապետի կազմակերպած նոյն բնոյթի արարողութիւնից եւ Միացեալ Նահանգներում ու Ռուսաստանում տեղի ունեցած համանման միջոցառումներից յետոյ սա քրիստոնեայ աշխարհի` մեր ժողովրդի հանդէպ համակրանքի ու ցաւակցութեան ամբողջականացումն ու ամփոփումն էր: Եւ չնայած այս էքիւմենիք արարողութիւնը հանդիսապետած Լոնտոնի եպիսկոպոս Ռիչըրտ Չարթրեսի ներկայութեանը, աբբայութեան կամարների տակ հնչած հոգեւոր երգերը կատարեց Լոնտոնի Ս. Եղիշէ հայկական եկեղեցու երգչախումբը` դրանով իսկ ցուցադրելով երկու ժողովուրդների` քրիստոնէական նոյն արժէհամակարգին պատկանելու իրողութիւնը:
Հայոց ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցի միջոցառումների երկար շղթայի մէջ նախկինում «աութսայտերների» համարում ունեցողների ներառումը, որոնք մինչ օրս զգուշաւորութիւն էին դրսեւորում մեծ ողբերգութեան մասին իրենց արտայայտութիւններում, Հայոց եղեռնի ճանաչման համընդհանրականացման ամենավառ վկայութիւնն է: Մեծն Բրիտանիայի, Իսրայէլի եւ Գերմանիայի հասարակական կարծիքի մէջ կատարուած տեղաշարժերը 2015-ին դարձան այս գործընթացի ակնառու վկայութիւնը: Պատահական չէր, որ դէպի Եւրոպա փախստականների հոսքը դադարեցնելու խնդրանքով վերջին օրերին Թուրքիա այցելած Գերմանիայի վարչապետը զուգահեռաբար բարձրաստիճան պատուիրակ ուղարկեց Երեւան, որը խոնարհուեց Հայոց ցեղասպանութեան զոհերի յուշակոթողին: Նոյն պահուածքը 2015 թուականի ընթացքում դրսեւորեցին նաեւ Իսրայէլի եւ Գերմանիայի նախագահները: Եւ ահա «աութսայտերներից» վերջինը` Մեծն Բրիտանիան, իր արքայազնի ներկայութեամբ կազմակերպուած հանդիսաւոր արարողութեան միջոցով եզրափակեց Հայոց ցեղասպանութեան վերջնական ճանաչման այն երկար շղթան, որի սկզբնական փուլում պարտադիր չեն պաշտօնական յայտարարութիւնները: Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման գնացքը վաղուց արդէն շարժուել է կառամատոյցից, ուստի նրա հանդէպ նախկինում անտարբեր «ուղեւորները» նոյնպէս ստիպուած են յստակեցնել սեփական դիրքորոշումները ողջ քաղաքակիրթ աշխարհից յետ չմնալու համար:
«Հայոց Աշխարհ»
