Հալէպի Շուկան. Սիրիահայերը «Նոր Համ» Են Հաղորդել Երեւանեան Առեւտրին
Երեւանի կենտրոնում գտնուող նորաբաց Հալէպի շուկան նոր գոյն է հաղորդել երեւանեան ինքնատիպ քոլորիտին: Մեթրոյի «Հանրապետութեան հրապարակ» կայարանի հարեւանութեամբ գործող շուկայում սիրիական պատերազմի պատճառով հայրենիք տեղափոխուած սիրիահայերը տեղացիներին են առաջարկում սիրիական համեղ ուտեստներ, համեմունքներ, ձեռքի աշխատանք: Գործում են խանութներ, վարսավիրանոց:
ՊԵՏՐՈՍ ՔԻՐԱԶԵԱՆ
Երեք տարի առաջ Սիրիայից Երեւան տեղափոխուած Պետրոս Քիրազեանը, ով Հալէպում զբաղւում էր երկաթի մշակմամբ, հայրենիքում մէկ տարի աշխատանք չի ունենում: Մտքի թռիչքը նրան կապում է սիրիական հարուստ համեմունքներին, եւ շուտով սկսում է զբաղուել համեմունքների առեւտրով:
«Նախ` տունէն, ետքը ինը ամիս աշխատեցայ Վերնիսաժ: Մարդիկ աստիճանաբար զիս ճանչցան, սկսայ յաճախորդներ ձեռք բերելու: Հիմա արդէն շատ լաւ գաղափարներ ունիմ այս գործին մէջ: Հալէպի շուկային մէջ ալ ես հաւաքած եմ ամէնը, մէկը չկար, երկու ամիս միս-մինակ էի: Բայց ընկերներ, բարեկամներ` ամէնքը հաւաքեցի հոս, նայեցան, մէկ մասը յաջողութիւն չտեսաւ, մէկ մասը եկաւ», պատմում է Քիրազեանը` ընդմիջելով զրոյցը հերթական յաճախորդին սպասարկելու համար:
Նրա համեմունքների բոյրը հեռուից է գալիս` հիլ, դեղին կոճ, զաֆրան, կոճապղպեղ, մշկընկոյզ, դարչին, քիմիոն, պահար, հաւի ու մսի համեմունքներ, սիրիական լոշիկ, հնդկական արմաւ, օճառների ու իւղերի տեսականի:
«Խառնուած բան չունինք: Յաճախորդներէս հարիւրէն ութսունը հայաստանցի են: Մինչեւ հիմա մէկը գալով` ինծի չըսաւ, թէ աս ապրանքդ վատ է: Բոլորն ալ հաւնած են: Կը բերենք Տուպայէն, Լիբանանէն, Փաքիստանէն, Սուրիայէն…», ասում է նա:
ՎԱՀՐԱՄ ՏԷՐ ՕՀԱՆԵԱՆ
Քիչ այն կողմ սիրիական բաղադրատոմսերով ու համեմունքներով պատրաստուած ուտեստների ախորժաբեր բուրմունքն է տարածւում: Հալէպում 15 տարի նոյն գործի վարպետ Վահրամ Տէր Օհանեանը առաջարկում է իր ձեռքով պատրաստած ուտեստները: «Հալէպի սենտուիչները» թարմ են պահում Հալէպի մասին նրա յիշողութիւնները:
«Հայաստանի մէջ դժուար է, հարկերը բարձր են, ամա, եոլա կ՛երթանք, պարապ չենք մնար, առանց գործի չ՛ըլլար: Կ՛աշխատինք առտուան 11-էն մինչեւ երեկոյեան 11: Տեղացիները կը սիրեն շիշթաուքը, ղաւուրման, սուճուխը, լեհմեճունը, սուրիական հումմուսը, մութեպպելը», ասում է արմատներով խարբերդցի Տէր Օհանեանը: «Տարի մը չկայ, որ տեղափոխուած եմ, Հալէպ կեանքը կը շարունակուի, բայց անտանելի են պայմանները, բոլորն ալ կ՛ուզեն դուրս ելլել, բայց գումար չունին: Երեք անգամ մահը աչքիս առջեւ եղած է»:
Հալէպի շուկայում բոլորն իրար ճանաչում են, ապրել են Հալէպի նոյն` Նոր Գիւղ հայկական թաղամասում: Ճակատագիրն անակնկալ էր պատրաստել նրանց համար` կեանքի մնացած հատուածը ապրել հայրենիքում` դժուարին պայմաններում:
ԼԵՆԱ ՇԱՒԼԻՅԵԱՆ
Շուկայի գործարարներից Լենա Շաւլիեանը կանանց ու տղամարդկանց ներքնազգեստ է վաճառում: Ասում է, որ նոյն գործը Հալէպում սկսել էին դեռ 1985-ից, ու եթէ այնտեղ կարողացան ոտքի կանգնել, ապա Հայաստանում աւելի հեշտ կը լինի: Հայաստան է եկել 2012-ին քրոջ հետ` հայկական անձնագրերը ստանալու, սակայն պատերազմական գործողութիւնները նրանց ստիպում են մնալ հայրենիքում:
«Տեղացիները կ՛ըսեն` «Ինչո՞ւ Հայաստան եկաք, հոս երկիրը երկիր չէ»: Մենք կ՛ըսենք` երկրորդ ջարդ պիտի չապրինք, երրորդ սերունդ ենք: Անգամ մը ցիրուցան եղած ենք, աս ալ արդէն` երկրորդ անգամ, ա՛լ կը բաւէ: Եկանք հոս, որ հոս մնանք, զօրացնենք, ուշ կամ կանուխ` ասիկա մերն է, ուրիշինը չէ, լաւովը, գէշովը, վատովը` մերն է, մենք պէտք է զօրացնենք: Կ՛ըսեն` երկիրը երկիր չէ, բայց երկիրը ես եմ, դուն ես… Մուսուլմաններու հետ ապրած ենք ու` լեզու գտած, ինչո՞ւ պիտի չկարենանք մեր հայրենիքին մէջ: Խնամքի ու գուրգուրանքի կարիք ունի աս երկիրը, իշխանութիւնը այսօր կայ, վաղը չկայ…», ասում է Շաւլիյեանը:
Նրա խանութում միայն հայկական արտադրանք է, ասում է` կարող էր գնալ Թուրքիայից, Տուպայից ապրանք բերել, բայց նախընտրել է հայկականը:
«Ժողովուրդի հաւատքը փոխեմ, որ հասկնան, թէ հայկական արտադրութիւնը լաւ է, վատը չէ: Ինչո՞ւ պէտք է վաճառենք թրքականը, ա՛լ կը բաւէ, մեր տունը շատ քանդեց թուրքը: Հարազատներս գացին Ամերիկա, Շուէտ, ես կը նախընտրեմ հոս մնալ` անիկա գնաց, անիկա գնաց, ան ալ… Պէտք է ազերի՞ն գայ քաղաքս նստի, չէ՛, ես ատոր հակառակ եմ: Դժուար է, խանութի, տան վարձքեր կու տանք, բայց ոչինչ, կ՛աշխատինք», ասում է նա:
ԳՈՌ ՍՈՒՔԻԱՍԵԱՆ
Նրա հարեւանութեամբ էլ 21-ամեայ Գոռ Սուքիասեանի վարսավիրանոցն է: Ասում է, որ ամէն օր սպասարկում է 20-25 մարդու, յաճախորդները տեղացիներ են, նաեւ` սիրիահայեր, ովքեր դեռ Հալէպում էին իր մօտ յաճախում:
Հալէպի շուկայի գործարարները տեղի համար վճարում են 40-80 հազար դրամ (90-190 տոլար), չեն դժգոհում, աշխատում են զարգացնել սեփական գործը, սակայն նշում են` գովազդի կարիք ունեն, որ մարդիկ իմանան գետնանցումում գործող շուկայի մասին:
«Մեծ բան մը չենք ուզեր, միայն վերը մէկ հատ անվճար ռեքլամ դնէին, որ ժողովուրդը իմանար` հոս ներքեւը շուկայ կայ: Մենք չենք կրնար վճարել գովազդի համար, մենք դեռ հազիւ ոտքի կը կանգնինք: Թաղապետարանին անգամ դիմում գրած ենք, դեռ պատասխան չկայ», ասում է Պետրոս Քիրազեանը:
ԳԱՅԵԱՆԷ ՄԿՐՏՉԵԱՆ
«ԱրմէնիաՆաու»-ի թղթակից