ՎԱՀՐԱՄ ԷՄՄԻԵԱՆ
17 մայիս 2010-ի Թուրքիոյ եւ Պրազիլի միջնորդութեամբ Իրանի հիւլէական թղթածրարի լուծման «Թեհրանի հռչակագիր»-ի ձախողութենէն 5 տարի եւ «Արաբական գարուն»-ի սկիզբէն 4 տարի ետք, 14 յուլիսին Թեհրանի հիւլէական թղթածրարի երկարատեւ խնդիրի լուծման Իրան-Վեցեակ համաձայնագիրի կնքումը եկաւ ընդգծելու Թուրքիոյ քաղաքական մեկուսացումը: Այլ հարց, թէ տնտեսական գետնի վրայ Իրանի հետ մասնաւորաբար ուժանիւթի մարզին մէջ համագործակցութեան առիթներ ստեղծեց, ինչ որ ինքնավստահութիւն ներշնչեց Թուրքիոյ եւ զայն մղեց «Թրքական հոսք»¬ի ծրագիրի հարցին մէջ իր կեցուածքը կարծրացնելով ուժանիւթի նախարար Թաներ Եըլտըզի բերնով յայտարարելու. «Մենք երբեք պիտի չկատարենք այնպիսի զիջումներ, որոնք կը սպառնան մեր շահերուն»:
Թուրքիոյ նախկին նախագահ Ապտիւլլա Կիւլի` իֆթարի մը ընթացքին ներկայ նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողանի ներկայութեան կատարած այն յայտարարութիւնը, թէ Միջին Արեւելքի եւ ընդհանրապէս արաբական աշխարհի նկատմամբ Թուրքիոյ քաղաքականութիւնը պէտք է փոխուի, ցոյց կու տայ, թէ Իրան-Վեցեակ համաձայնութենէն ետք նոյնիսկ իշխող կուսակցութեան մէջ սկսած են տեսնել այդ հրամայականը, սակայն Կիւլի խօսքէն ետք Էրտողանի բուռն հակադարձութիւնն ու նախկին սերտ գործակիցը անուղղակի կերպով դաւաճան անուանելը եկաւ ցոյց տալու, որ Էրտողան կը յամառի Թուրքիան մեկուսացնող իր քաղաքականութեան վրայ:
Թուրքիոյ մէջ համախոհական կառավարութեան կազմութեան պարագային յստակ է, որ այդ քաղաքականութիւնը պիտի փոխուի, ինչ որ պիտի գայ ընդգծելու Էրտողանի ներքին եւ արտաքին ճակատներու վրայ քաղաքական կատարեալ պարտութիւնը: Այդպիսի կառավարութիւն մը նաեւ Տաւութօղլուի համար ոսկի առիթ մը կրնայ ըլլալ փրկուելու Էրտողանի բռնակալութենէն եւ խամաճիկ մը ըլլալէ դադրելով վերածուելու քաղաքական «անկախ» գործիչի: Ան այդ պարագային ազատութիւն պիտի ունենայ վերակենդանացնելու իր ստեղծած ու ջատագոված «դրացիներու հետ զերօ խնդիրներ» վարդապետութիւնը:
Տաւութօղլուի քաղաքական ողբերգութիւնը այն է, որ ան կը թուի բաւարարուած ըլլալ Էրտողանի կամակատարի դերով: 9 յուլիսին համախոհական կառավարութեան կազմութեան պարտականութիւնը ստանձնած Տաւութօղլուն իր կուսակիցներուն յորդորեց պատրաստ ըլլալ արտահերթ ընտրութիւններու: Ինչ որ ցոյց կու տայ, որ ընդհանրապէս նպատակ չունի այդ կառավարութիւնը կազմելով Էրտողանը խալիֆայութենէն զրկելով վերածելու աւանդական եւ պատշիրային պարտականութեան տէր նախագահի մը:
Ահա վերոնշեալներէն մեկնած է, որ Էրտողան կը մերժէ համախոհական կառավարութեան մը կազմութիւնը: Ան կ’ուզէ արտակարգ ընտրութիւններու դիմել այն յոյսով, որ այս անգամ իշխող Արդարութիւն եւ բարգաւաճում կուսակցութիւնը կրնայ շատ աւելի լաւ արդիւնք մը ձեռք բերել: Ի վերջոյ ան իր բախտը անգամ մը եւս փորձելով ոչինչ ունի կորսնցնելիք: Աւելի լաւ արդիւնքի մը ձեռք բերման համոզումը ունի նաեւ ընդդիմադիր Ազգայնական շարժում կուսակցութիւնը, որ լռելեայն կը դաշնակցի իսլամական կուսակցութեան հետ, կ’օգնէ անոր թեկնածուին խորհրդարանի նախագահ ընտրութեան եւ կը փակէ դուռը համախոհական կառավարութեան մը իր մաս կազմելուն դիմաց: Նշեալ կուսակցութիւնը նաեւ յոյս ունի, որ Ժողովուրդներու ժողովրդավարական կուսակցութիւնը աւելի վատ արդիւնք մը ձեռք կը բերէ, ինչ որ «Գորշ գայլեր»-ու քաղաքական թեւին համար դարձեալ դրական արդիւնք մը կը նկատուի: Քրտամէտ կուսակցութեան հետ կառավարութեան կազմութիւնը իշխող կուսակցութեան կողմէ բացառուած ըլլալուն պատճառով Հանրապետական ժողովուրդի կուսակցութիւնը ինքզինք կը գտնէ մինակ, դժկամ բանակցողի մը դէմ յանդիման: Քեմալական կուսակցութիւնը ո՛չ կրնայ հակառակորդէն զիջումներ ձեռք բերելու համար իր պահանջներու նշանակը բարձրացնել, ո՛չ ալ զայն վար առնել, որովհետեւ այդ պարագային կառավարութեան մասնակցութիւնը կը դառնայ անիմաստ եւ քաղաքական անձնասպանութեան համազօր քայլ մը:
Ներկայ պայմաններուն մէջ կը թուի, թէ Թուրքիա կ’ուղղուի դէպի արտակարգ ընտրութիւններ: Կը մնայ տեսնել, թէ Կիւլ եւ այլ համախոհներ պիտի կարենա՞ն Տաւութօղլուն մղել վայելելու «դասալքութեան» բարիքները:
Բացառուած չէ նաեւ , որ Էրտողանի կողմնակիցները կարողացած չըլլան վերջին ընտրութեանց արդիւնքները պէտք եղած չափով կեղծելու ՝ Կիւլէնի հովանաւորած ցանցին եւ իշխող կուսակցութեան ներքին ճեղքերուն պատճառով… Հարցական է թէ արտակարգ ընտրութեանց պարագային պիտի կարենա՞յ արդեօք :