Յ. ԼԱՏՈՅԵԱՆ
Վերջին ամիսներուն Հայոց ցեղասպանութեան նիւթին նուիրուած պատկերասփռուած բանավէճերու եւ յայտագիրներու շարան մը դիտեցինք:
Հետեւեցանք, ուրախացանք, միշտ նոյն դէմքերը տեսնելով` երբեմն զարմացանք, սակայն կարեւորը այն է, որ Ցեղասպանութեան հարիւրամեակի բազմաբնոյթ եւ բազմերանգ ձեռնարկներու կարգին, այս տարի հեռատեսիլի տարբեր կայաններու զրոյցները բաւական լայն տեղ գրաւած էին:
Հիմնականին մէջ կայ երկու մտահոգութիւն: Առաջինը այն է, որ միշտ նոյն դէմքերով նման բանավէճերու ներկայանալը մարտավարական իմաստով ճիշդ չէ, մանաւանդ որ գաղութը հարուստ է քաղաքական, արաբագիտութեան, Հայ դատի, կուսակցական եւ ազգային փորձառութիւն ունեցող անձերով: Միւս կողմէ, Թուրքիան այսօր տասը տարիներէ ի վեր կը պնդէ, կ՛աշխատի եւ ճիգ կը թափէ, որ Ցեղասպանութեան օրակարգը բանավէճի վերածուի, քննուի պատմագէտներու հետ, արծարծուին տարբեր կարծիքներ, կասկածի տակ առնուի գրականութիւնը եւ այլն, եւ այլն:
Փաստօրէն հեռատեսիլի կարգ մը կայաններ ձեւացուցին, որ Ցեղասպանութեան նուիրուած յայտագիր մը պատրաստած են, սակայն խորքին մէջ Թուրքիոյ օրակարգը հետապնդող եւ գոհացնող յայտագիրներ էին անոնք: Այսինքն, այնքան ատեն որ Ցեղասպանութեան օրակարգը բանավէճի յայտագիր է, մենք ի սկզբանէ պէտք չէ մասնակցինք: Իրաւունք չունինք մեր Ցեղասպանութեան օրակարգը քննելու, քննարկելու, փաստեր բերելու հակառակ փաստերու դիմաց հարցեր քննելու:
Զգուշ պէտք է ըլլանք: Անպայման հեռատեսիլէն երեւելու մարմաջը քիչ մը թեթեւցնենք մեր եսերուն մէջ: Նախ նայինք` ո՞վ է յայտագիրը պատրաստողը, ի՞նչ ոճով եւ ի՞նչ հեռանկար կը հետապնդէ: Ի՞նչ անցեալ ունի: Այսօր ո՞ր պետութեան կը ծառայէ:
Ցեղասպանութեան օրակարգը քաղաքական օրակարգ է: Քննելու եւ քննարկելու նիւթ չէ: Բանավէճերու մասնակցելու ոչ մէկ զիջում պէտք է: Բանավէճերու յայտագիրները Թուրքիոյ կը նպաստեն: Միլիոնաւոր հետեւողներ թեր ու դէմ կարծիք կը պատրաստեն: Թուրքիոյ ի նպաստ կ՛ըլլայ այն, որ Ցեղասպանութիւնը քննելի նիւթ է, եւ այդ ալ` պատմաբաններով:
Այս իմաստով անընդունելի է նման յայտագիրներու ընդառաջելը:
Այս իմաստով շատ եւ միշտ խօսիլը անպայման դրական արդիւնք չի տար:
Այս իմաստով քիչ մը աւելի քաղաքականացած եւ աւելի հեռատես ըլլալը այսօրուան հրամայականն է: