Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Միջազգային
    • Հայ Դատ
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • Լիբանանեան Կեանք
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Միջազգային
    • Հայ Դատ
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • Լիբանանեան Կեանք
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
No Result
View All Result
Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ
No Result
View All Result

Թուրքերը Եւ Իսլամութիւնը

Մարտ 31, 2015
| Ազդակ Գաղափարաբանական
0
Share on FacebookShare on Twitter

ՀԱՅԿ ԱՍԱՏՐԵԱՆ

3-31-15_turkeyislamՀայ ազգային – իմաստասիրական դպրոցի հիմնադիրներէն եւ ՀՅԴ գործիչ եւ Գարեգին Նժդեհի սերտ գործակից Հայկ Ասատրեանի (1900-1956) «Հայաստան – արիական նախադիրք Առաջաւոր Ասիայում» արժէքաւոր աշխատութենէն (Սոֆիա, 1942) առնուած այս հատուածը հարազատօրէն կը ներկայացնէ իսլամութեան դիմակին ներքեւ իր քաղաքական հաշիւները որոճացող թուրքը: Իրողապէս կապ չունենալով իսլամ վարդապետութեան հետ` թուրքերը դարերու ընթացքին միշտ ալ յաջողած են չարաշահել իսլամութիւնը:

Լրջօրէն չի դրուել այն հարցը, թէ թուրքը բարոյական ի՛նչ արժէքներ է տուել իսլամին կամ ի՞նչ ազդեցութիւն ունի նրա վրայ եւ որպիսի՞ զգացումներով է կապուած նրան: Կեղծելում ճարպիկ` հարկ եղած դէպքում նա ցուցադրում է մոլեկրօնութիւն, բայց իրապէս անհաւատ է, զուրկ` կրօնական էակ դառնալու որեւէ ընդունակութիւնից: Ուրիշների կրօնական սրբութիւնները պղծելով միայն նա կարողանում է համակուել մոլեռանդութեան մի հոգեվիճակով, որ ստանում է մի տեսակ բացասական կրօնականութեան, այսինքն` կրօնապղծութեան ձեւ: Դա մահմետական է դառնում, որպէսզի օգտուելով իսլամութեան ուժերից` ոչնչացնէ աւելի խորքը, աւելի յաւիտենակեդրոն մի կրօն` քրիստոնէութիւնը:

Իբրեւ մահմետական` նա աւելի քրիստոնեաների կրօնին, աստծուն, խաչին, աւետարանին, սրբերին է հայհոյում, քան իր իբր թէ դաւանած ալլահին, մարգարէին աղօթում:

Արաբներն ու պարսիկները իսլամական ճարտարապետութեան, արուեստի հետ` զարգացրել են հոգեւոր որոշ արժէքներ, կրօնա-բարոյական ըմբռնումներ, անգամ մի տեսակ բարեպաշտութիւն: Թուրքը մահմետականութիւնից օգտուել է միայն քաղաքական հաշիւներով, քրիստոնեաների եկեղեցիները վերածել է մզկիթների կամ այդպիսիներ շինել է տուել նրանցից կողոպտած դրամներով, նրանց կործանուած տաճարների քարերով, նրանց վարպետների ձեռքով:

Նա թութակի նման կրկնել է մի քանի արաբերէն, պարսկերէն խօսքեր, բացարձակապէս անհաղորդ է մնացել կրօնական ճշմարիտ ապրումի, որով` չի ունեցել մշակութային կեանքի ներհոգեւոր զարգացում, իսկ եթէ երբեմն նպաստել է իսլամութեան տարածումին, ապա դա կատարել է բացառապէս սրով: Այս դէպքում էլ դա աւելի ուրիշ կրօնների պատկանող ժողովուրդներ է ջարդել, քան թէ արաբների նախընթացով` հաւատակիցներ շահել:

Արաբները զէնքի իրենց յաջողութիւնները պսակում էին կրօնական յաղթանակով, այսինքն քաջութիւնը ծառայեցնում էին վերացատիպ մի սկզբունքի: Թուրքը զուրկ է նման սկզբունքներից, որով եւ` քաջութեան իսկական խանդից: Նա չունի հոգեկան վերացումի ընդունակութիւն, ոչ էլ կրօնական պաշտանքի եւ սրբութեան զգացում: Նա անատակ է կրօնական խորք դնել իր մտածումի մէջ, ուստի եւ` ծնունդ տալ բարոյագէտների: Այս կէտը հաստատում է, որ Նա չունի նաեւ զինուորական ճշմարիտ ոգի, որովհետեւ սա ենթադրում է տեսլապաշտութիւն, առանց որի ինչպէս բարոյագէտներ չեն կարող դիմագծուել, այդպէս էլ ռազմավարներ, զինուորական հանճարներ:

Թելադրուած քաղաքական հաշիւներից եւրոպացի որոշ դիւանագէտներ, հոգով աղքատ պատմագէտներ տուրք են տուել մակերեսային դիտողութիւնների եւ հանել այն եզրակացութիւնը, թէ իբր մարտիկ` թուրքն «ասպետ» է, իբրեւ մահմետական` «մոլեռանդ»: Նրանք չեն ուզեցել հասկանալ, որ ամէն ձի հեծնող ձիաւոր չէ, ոչ էլ եկեղեցի կամ մզկիթ մտնող ամէն մարդ` հաւատացեալ: Թուրքը յաճախ արդիւնաւոր ճակատամարտներ է մղել, յաղթանակներ շահել, բայց չի ծնել հերոսներ. նա դաւանել է իսլամութիւն բայց նրա մէջ չի դրել կրօնական խանդ ու խորք, այլ միայն` յետադիմութեան, մշակութակործանումի, կողոպուտի, եղեռնաբաղձութեան ոգի:

Օսմանեան պետութեան կազմաւորման պատմութիւնն ինքնին գալիս է հաստատելու, որ թուրքն երբեք չի եղել իսլամութեան հոգեւոր տէրը, նրա ճշմարիտ դրօշակիրը, ոչ էլ քրիստոնեաների ուղղակի յաղթականը, այլ` առաջինի բարոյական թերիներից, վերջինների մարդկային տկարութիւններից օգտուող մի մակաբոյծ: Թուրքերը Փոքր Ասիայում երեւան եկան պատմական այն շրջանին, երբ փլուզուել էր իսլամական միջնադարը եւ քայքայւում էր քրիստոնէականը: Նրանց սկզբնական յաջողութիւնը հետեւանք չէր իրանց ներքին ուժերի զարգացման, այլ` յոյն ցեղի վատասերման: Ցեղային ամէն վատասերում քաղաքական կամքի անդամալուծման հետ բերում է ազգային յոռետեսութիւն: Այս յոռետեսութիւնը, ահա, միացած յոյն իշխանների ունայնամտութեան եւ կղերական դասի ամէն չափ կորցրած ագահութեան` խախտել էին Բիւզանդական կայսրութեան թէ քրիստոնէական կրօնի հիմքերը: Հարկերի ծանր բեռի տակ ճնշուած ժողովուրդը զրկուել էր ոչ միայն դիմադրական ոգուց, այլեւ փրկութեան հնարաւոր ելքը տեսնում էր հայրենի իշխանութիւնների խորտակման եւ հաւատափոխութեան մէջ:

Վարպետ մարդկային տկարութիւնները չարաշահելու գործում` թուրքերն օգտուեցին նախ յոյն, ապա եւ սլաւ գիւղացիների հոգեկան անկումից: Կուտակուած ատելութիւնը եւ հաւատուրացութեան հոգեվիճակը սրանց դարձրեցին կատաղի, վրէժխնդիր մարտիկներ, որոնց քաջութեան թէ կազմակերպական ընդունակութեան շնորհիւ` թուրք անտաղանդ ժողովրդի դրօշի տակ ստեղծուեց զինուորական հուժկու մի պետութիւն:

Իսլամական աշխարհը, յանձին Արաբիայի թէ Պարսկաստանի, բացարձակապէս անմասն մնաց այս շարժումին, որով սկզբից իսկ օսմանեան նուաճումները չունեցան կրօնական շարժառիթ կամ դրոշմ: Ընդհակառակն, Պալքաններում շահած յաղթանակներից մի դար ետք օսմանացիք նոյն քրիստոնէածին իրենց զօրականներով եւ բանակներով յարձակուեցին Արաբիայի եւ Պարսկաստանի վրայ: Ոչ թէ կրօնական, այլ քաղաքական հմայքի նկատումներով նրանք խլեցին խալիֆութիւնը: Իր բնոյթով դա այնպիսի մի քայլ էր, ինչպիսին եղել էր Կ. Պոլսի Ս. Սոֆիայի տաճարի վերածումը մզկիթի, որով խորհրդանշական մահահարուած էր տրուել քրիստոնէութեան: Այժմ, խալիֆութեան թրքացումով, բարոյական թէ իմացական սնանկութեան էր դատապարտւում եւ իսլամութիւնը: Արաբներն երբեք չհաշտուեցին այդ նուաստացումին. նրանք շատ բան կորցրեցին իրանց պատմական արժէքներից թէ ստեղծագործական կարողութիւնից, բայց հոգեպէս չնուաճուեցին: Քաղաքականապէս էլ նրանք մնացին տեւական անհնազանդներ, ապստամբներ:

Բայց աւելի մեծ, գրեթէ, ճակատագրական եղաւ շիիթական Պարսկաստանի ընդդիմութիւնը: Որպէս Թուրանի հին թշնամին` արիական Իրանը թուրքերի դէմ մղեց երկարատեւ, արիւնահեղ պատերազմներ եւ անուղղակիօրէն հանդիսացաւ մէկը գլխաւոր այն գօրծոններից, որոնք փրկեցին Եւրոպայի մշակոյթը կործանումից: Պատմական ամբողջ անցեալում Թուրքիան երբեք չկարողացաւ ստեղծել կամ վարել համիսլամական ինչ-որ շարժում: Այդ բոլորով հանդերձ, նա յաջողեց երկար ժամանակ չարաշահել իսլամութեան անունը:

 

 

Նախորդը

Փաստեր` Թուրքիա-«Իսլամական Պետութիւն» Կապերուն Մասին

Յաջորդը

Խմբագրական «Դրօշակ»-ի. Թաքնուելով Սեփական Ձախողումների Ետեւում

RelatedPosts

Հրատարակութիւններու Լուսանցքին.  Պատմագրական Մարտահրաւէր Եւ Ստանձնում
Ազդակ Գաղափարաբանական

Ռոստոմի Գաղափարական Աշխարհը` Բնագիրներու Ընդմէջէն

Յուլիս 6, 2019
Աշխատաւորի Կազմակերպման Անհրաժեշտութիւնը
Ազդակ Գաղափարաբանական

Միջազգայնական Համերաշխութեան Ռոստոմեան Ուղղուածութեան Հետքերով

Յուլիս 6, 2019
Դաշնակցական   Մամուլը
Ազդակ Գաղափարաբանական

Վահան Խորէնի (Տէր Գէորգեան) (1884-1920)

Յուլիս 6, 2019

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

  • Home
  • About Us
  • Donate
  • Links
  • Contact Us
Powered by Alienative.net

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Միջազգային
    • Հայ Դատ
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • Լիբանանեան Կեանք
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In