Ողբերգական դրուագէն ասդին թաւալած է տարի մը…
Մարտ 21, 2014-ին, օգտուելով քանի մը տարիէ ի վեր Սուրիոյ մէջ խախտուած անդորրութենէն եւ տիրող անիշխանական կացութէնէն, Թուրքիոյ եւ … բնականաբար թրքական դրդումներով, մատակարարումով եւ հովանաւորութեամբ կատարուեցան ներթափանցումներ, որոնց ծաւալն ու գործած աւերը եղան սպասուածէն շատ աւելի քանդիչ եւ ահաւոր:
Անգամ մը եւս հայորդին, այս պարագային` քեսապահայը, ստիպուած էր… գէթ անորոշ ժամանակաշրջանի մը համար հեռանալ իր շատ սիրելի երդիքէն ու հողէն:
Յաջորդող օրերուն, եթէ Քեսապին մէջ զինուորական գործողութիւններն ու ընդհարումները սաստկացած էին, նոյնքան սաստկացած էին հայութեան վիշտն ու բողոքը: Բարեբախտաբար երկար չտեւեց այս արդի օրերու «սելճուքեան» արշաւանքը, եւ հազիւ երեք ամիս անցած, Յունիս 15, 2014-ին, տարածաշրջանը պարպուեցաւ խուլիկաններէ, որոնք այս անգամ կեդրոնացած էին Արաբ Բունարի շուրջ, ուր շատ աւելի երկար տեւեց ճակատումը…
Պատմութիւնն էր, որ ինքզինք կը կրկնէր եւ, աւելի յստակ ըլլալու համար, պատմութեան սեւ ու մռայլ էջերն էին, որոնք կը կրկնուէին:
13-րդ եւ 14-րդ դարաշրջաններուն հայորդին զերծ մնալու համար մամլուքեան եւ օսմանեան արշաւանքներէն եւ անոնց յաջորդող կոտորածներէն եւ հալածանքներէն, կը հեռանար իր օճախէն ու բնակավայրէն եւ կ՛ապաստանէր աւելի լեռնային շրջաններ, որոնց կարգին յատկապէս` Մուսա Լեռ եւ Քեսապ:
Շատեր Քեսապը կը նկատեն Կիլիկեան Հայաստանի սահմանակից եւ այդ ժամանակաշրջանի կազմուած հայկական գաւառ: Այլ փաստագրութիւններ կը վկայեն, թէ այդ շրջանի հայերը Անտիոքի շրջանին մէջ գոյացած հայ գաղթականութեան մը մնացորդացն են:
Քեսապցիին համար միայն Հայոց ցեղասպանութեան նշումը ապրիլ 24, 1915 թուականը չէ, ոչ ալ` անցեալ մարտի պատահածները:
Քեսապցիին համար Եղեռնը սկսած էր ապրիլ 1909-ին, երբ հինգ հազարէն աւելի թուրք զինեալներ յարձակեցան Քեսապի վրայ եւ հրկիզեցին ու թալանեցին գիւղերը:
Տասնեակներու դէմ մէկ էր համեմատութիւնը: Խուժանին դէմ քանի մը հարիւր մարտիկները դիմադրեցին եւ ի վերջոյ ծովային ճամբով, ֆրանսական փոխադրանաւի մը օժանդակութեամբ, փոխադրուեցան Լաթաքիա:
Իսկ 1915-ին դիմադրութիւն կազմակերպելու աշխատանք կը կատարուէր, որ դժբախտաբար ձախողութեամբ կ՛աւարտէր եւ տարագրութիւնը կ՛ընթանար դէպի Յորդանան եւ Տէր Զօր:
Սակայն քեսապցիին բացակայութիւնը երկար չտեւեց եւ զինադադարէն ետք վերապրողները վերադարձան իրենց գիւղերն ու տուները:
Անցեալ տարի ալ քեսապցին վերադարձած է տուն եւ արդէն իսկ վերաշինած իր բնակարանն ու գործատեղին: Վերաբացուած են կրթօճախներն ու եկեղեցիները:
Սակայն դեռ թարմ է արիւնաթաթախ անցեալը:
