Յ. ՊԱԼԵԱՆ
Խորագրի հարցումը սովորական ճառերուն չ՛առնչուիր, ո՛չ խորհրդաժողովներուն, ոչ Հանրապետութեան մեծ կամ պզտիկ ներկայացուցիչներու անդադրում երթեւեկին, ո՛չ արտասահմանի ազգասիրական աղմկարարութեան, որ յաճախ կը նուաղի տուրիստական պղպջակային երջանկութեան մէջ:
Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Արցախի մէջ, նաեւ` սփիւռք(ներ), ամէն օր, որ կ՛անցնի, հայ ազգի պատկանողներու համրանքը ենթակայ է նախայարձակման` վայրագ կամ երեւութապէս պէս մեղմ: Նախայարձակումը ըլլայ արտաքին թէ ներքին ուժերու կողմէ: Ֆրանսացի մտաւորականը խօսած էր մեղմ գաղութացման մասին, ինչո՞ւ բարձրաձայն չըսել` մեր ամէնօրեայ գործօն մասնակցութեամբ:
Ինչ որ ալ ըլլան ձեւերը, համրանքի կորուստ կայ: Հաւաքականութիւն մը կը բնորոշուի նախ համրանքով: Ազգ եւ պետութիւն նախ համրանք են: Երբեմն կը յիշեմ Աթլանթայի համալսարանի դասախօսներէն մէկուն յայտարարութիւնը` կատարուած իր դասին սկիզբը, որ` այդ օր մեռած էր Էսքիմօ մը, որ վերջինն էր իր ցեղախումբի լեզուն խօսող, եւ իրեն հետ կը մեռնէր այդ լեզուն: Լեզուի անհետացման հետ պիտի անհետանար նաեւ այդ ցեղախումբը:
Համրանք կը կորսուի արտագաղթով: Ինչ որ ալ ըլլան պատճառ-պատրուակները, ազգի եւ հայրենիքի տեսանկիւնէ, արտագաղթը չարիք է, նաւը լքելու մեղանչում: Հող-հայրենիքը նախ կ՛ապրի ժողովուրդ-համրանքով, ազգային իրաւ եւ անսեթեւեթ քաղաքականութիւնը առաջին հերթին կը հիմնուի անոր վրայ, որ ո՛չ վերլուծում է, ո՛չ տեսութիւն: Այդ ժողովուրդ-համրանքն է հողին տէրը, ան է, որ տիրութիւն կրնայ ընել` իր ստեղծած տնտեսութեամբ ապրեցնելով երկիրը եւ ապահովելով անոր ինքնիշխանութիւնը: Այս` երբ կը խօսինք Հայաստանի Հանրապետութեան եւ ազատագրուած Արցախի մասին:
Արտագաղթը հայրենալքում է, ըստ այնմ պէտք է վերաբերիլ երեւոյթին: Առանց որձեւէգ ճապկումներու: Արտագաղթը կամաւոր նախայարձակում է ազգին դէմ:
Հայաստան, Արցախ եւ սփիւռք(ներ)` ազգի գոյութեան նախապայման համրանքը կը կորսուի մշակութային որակի աստիճանական քայքայումով, օտարումով, զոր կարելի չէ վարագուրել ցոյցի մը մասնակիցներու թիւով կամ գրողին հաճոյք պատճառող հաղորդագրութիւններով:
Մշակութային որակի հարցը ի միջի այլոց խնդիր չէ, ան ինքնութեան կերտում է, առանց որուն` ազգը կ՛այլասերի, քաղաքական կոչուած շահախնդրութիւնները եւ իրարանցումները, որոնք կը դրսեւորուին աթոռապաշտական մրցակցութիւններով կամ լաւ ապրելու անզսպելի ցանկութեամբ, ազգը եւ հայրենիքի գոյատեւումը չեն երաշխաւորեր: Ո՛ւր որ ալ գտնուինք:
Մեր տեղատուութիւնները սկսած էին եւ թափով կը շարունակուին մեր անուններով: Արաբը, չինացին, հնդիկը իրենց զաւակները չեն կոչեր Սվեթլանա, Քարոլին, Քեւըն, Կրէյս, Ճեսիքա, Ռոբերտ, Սերժ, Սթեֆանի, Ռոզա, Սեսիլ, Էլոտի, Իրմա եւ Վիլմա… շարքը երկար է: Իմացա՞ծ էք բնաւ, որ ռուսը, ֆրանսացին, ամերիկացին, արաբը իրենց աղջիկը կոչեն` Գայեանէ, Երանուհի, Վարդուհի, Մարալ, Շաղիկ եւ Ցօղիկ, մանչերը կոչեն` Վաչէ, Վարդան, Սուրէն, Վահագն, Հրայր, Հրաչ, Պարոյր, Շահան…
Ինքնութիւնը անուն է, եւ արդիականութիւն կոչելով թեթեւսոլիկութիւնը, Հայաստան եւ սփիւռք(ներ), նոր սերունդները կը դարձնենք օտարանուն` զանոնք նախապատրաստելով շրջապատին մէջ անտես դառնալու: Խայտառակ կապկում: Միտումը պարզ է. շրջապատին պատշաճիլ ամէնէն դիւրին տեղատուութեամբ: Այդ պատշաճեցումը չ՛արդարանար դատարկաբանութիւններով, ինչպէս` զգացումով հայ ըլլալ, կամ հարիւր տոկոսով հայ եւ միաժամանակ հարիւր տոկոսով ամերիկացի, ֆրանսացի, չինացի, անգլիացի, կամ… թուրք ըլլալ: Երեւոյթը այնքան տարածուած է, որ դարձած է բնական, ոչ ոք կը գայթակղի: Ամպագորգոռ ճառերուն մէջ չենք հանդիպիր անոր դատափետման:
Պատահա՞ծ է բնաւ, որ հայ քահանան, մկրտութեան աւազանին առջեւ, ազգային յանդգնութիւն ցուցաբերելով` յիշեցնէ, որ հայուն Քրիստոսը կը վշտանայ Մարիօ, Ռիչըրտ, Լիտա եւ Ռիթա լսելով:
Ի հարկէ, օտարանուն ծագումով հայուն պէտք է տալ օտար կրթութիւն, որպէսզի ան ռուսէն, ֆրանսացիէն, ամերիկացիէն, արաբէն աւելի լաւ խօսի անոնց լեզուները: Կը թուի, թէ այս մեր ազգային պայքարը կորսնցուցած ենք, եւ մեր համրանքին մէջ ցեց ինկած է, որ պիտի կրծէ, կը կրծէ մեր ինքնութիւնը, նոյնիսկ եթէ հետզհետէ աւելի անորոշ դարձող դիմագիծով համայնքներ տեւեն: Դեռ որքա՞ն ժամանակ: Մինչեւ ե՞րբ եւ ի՞նչ ընելու համար: Ժամանակ մըն ալ կրնանք խօսիլ Ցեղասպանութիւնը ճանչնալու եւ ճանչցնելու մասին (բաւարարութեան մը որոնում, որ յաճախ ո՛չ քաղաքական է, ո՛չ ալ ազգային իրաւունքի հետապնդում, սովորութիւն դարձած պղպջակ): Պէտք չէ մոռնալ բազմերանգ հաշտութեան-հաշտեցման յանձնախումբերը, որոնց կ՛առաջնորդուին անցածը մոռցուկ էի անձնատուական (չ)իմաստութեամբ կամ թողութիւն-ներողութիւն թիթեղային աղմուկով` թառած վկայականներու շնորհած (չ)իրաւունքի վրայ:
Հարիւրամեակի առիթով կրնա՞նք համազգային ճիգով եւ գիտակցութեամբ հայացնել մեր անունները եւ ազգանունները, ընելով այնպէս, որ ամչնանք մեզ գերած անուններէն եւ յաճախ խայտառակ օտար եւ օտարահունչ ազգանուններէն: Այս նախաձեռնութիւնը միլիառներ եւ մահասփիւռ զէնքերու գործածութիւն չի պահանջեր, բայց ինքնութիւն կը կերտէ:
Օտար անուններով պճնուիլ, երգով կամ առանց երգի, տեղատուութեան ամէնէն ցած սանդխամատն է:
Հարիւրամեակի զանազան նախաձեռնութիւններու շարքին ինչո՞ւ չարձանագրել նաեւ այս մէկը:
Իր պարզագոյն ձեւով շեշտելու համար մեր տարբերութեան իրաւունքը, որ նախապայմանն է տոկալու եւ տեւելու: Պարզ եւ ազնուական:
Ո՞վ կ՛արգիլէ: Ո՞վ կրնայ ըսել, որ անկարելի է:
Մեր շալկած ցոյցի պաստառին վրայ պիտի կարենա՞նք գրել, որ երէկ կը կոչուէինք Ճեսիքա եւ այսօր կը կոչուինք Անգինէ…
Յաջողութեան համար սկսած պայքարը նախ կը պահանջէ հոգեփոխութիւն` թօթափելով այլասերման կեղտը:
Այս հարցը ո՛չ երկրորդական է, ո՛չ ալ մանրուք:
8 յունուար 2015
Նուազի-լը-Կրան