Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
No Result
View All Result
Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ
No Result
View All Result

Արարատը Պետական Կնիքէն Ջնջելը Խաղաղութիւն Չի Բերեր. Զայն Ջնջելով` Մենք Զմեզ Կը Ջնջենք

Սեպտեմբեր 24, 2025
| Անդրադարձ
0
Share on FacebookShare on Twitter

ՌՈՒԲԷՆ ՃԱՆՊԱԶԵԱՆ

Երբ մարդիկ խորհրդանիշներուն հետ կը խաղան, կը խաղան նաեւ յիշողութեան հետ, պատմութեան հետ:

Ու պէտք չէ զարմանալ, երբ պատմութեան հետ խաղալը խիստ վտանգաւոր հետեւանքներ ունենայ…

Վերջերս Միացեալ Նահանգներու մէջ Թրամփի վարչակազմը ԱՄՆ Ազգային այգիներու ծառայութեան (National Parks Service) հրահանգած է` ստրկութեան մասին լուսանկարչական ցուցանակները (ներառեալ` 1863 թուականի «Խարազանուած մէջք»-ի խորհրդանշական լուսանկարը) բազմաթիւ վայրերէ հանել` պատմութիւնը «վերականգնելու» ու «նախատինքի» նիւթերը հեռացնելու նպատակով: Ազգային այգիներու աշխատակիցներուն ըսուած է` ստրկութեան, ցեղապաշտութեան եւ բնիկ ժողովուրդներու հալածանքներու մասին ցուցանակները բացայայտել ու հանել: Բազմաթիւ պատմաբաններ այս քայլը գրաքննութիւն կոչած են` պնդելով, որ նպատակը գեղագիտութիւնը չէ, այլ` պատումի վերահսկողութիւնը:

Այս օրերուն Հայաստան նման ճամբայ մը բռնած է: Հանրապետութեան կառավարութիւնը հաստատեց որոշում մը, որով նոյեմբերէն սկսեալ ճամբորդներու անցագիրներու մէջ դրուող պաշտօնական մուտքի ու ելքի կնիքներէն պիտի հանուի Արարատ լերան պատկերը: Ընդունման ժամանակ փոփոխութիւնը հրապարակայնօրէն չէ բացատրուած. պաշտօնատարները հետագային ակնարկած են, որ նպատակը «վտանգաւոր մեսիջ-ներ (պատգամներ) չուղարկելն է Հայաստանի Հանրապետութեան հարեւան պետութիւններին» (նպատակը, մէկ խօսքով, Թուրքիան չնեղացնելն է):

Սերունդներ շարունակ Արարատը ապրած է Հայաստանի (նոյնինք` Խորհրդային Հայաստանի) զինանշանին վրայ, փորագրուած մեր խաչքարերու ու վանքերու քարերուն վրայ, կախուած է հայրենիքի եւ սփիւռքի մէջ ապրող բազմաթիւ հայորդիներու տան պատերուն ո՛չ որպէս տարածքային պահանջ, այլ` մշակութային կողմնացոյց: Ու զայն անցագրային կնիքներէն հեռացնելը երկու բան կը փաստէ. առաջինը` որ կառավարութիւնը հիմնական խորհրդանիշները կը նկատէ զիջելի, երկրորդ` թէ կ՛ընդունի այն նախադրեալը, որ խորհրդանիշները պէտք է մաքրուին, եթէ անոնք դիւրազգացութիւն կը յարուցեն դրացիին մօտ:

Ինծի համար հետաքրքրականն այն է, թէ այս տրամաբանութեան սահմանը ո՞ւր կը գծուի:

Վերջերս իշխանաւոր մը յայտնեց, որ զինանշանին ձեռք տալու ծրագիր չկայ, սակայն 2023-ին վարչապետը հրապարակայնօրէն նախատեց ներկայ զինանշանը, որովհետեւ անիկա կը խորացնէ բաժանումը «պատմական Հայաստանի եւ իրական Հայաստանի» միջեւ, եւ սահմանադրական աշխատանքային խումբ մը արդէն իսկ կ՛աշխատի նոր հիմնական օրէնքի մը վրայ:

Հակաճառութիւնը այն է, թէ պետական խորհրդանիշները պէտք է անբիծ եւ խիստ «պետականամէտ» ըլլան` առանց «զգացական» պատկերներու: Սակայն խորհրդանիշները որեւէ տեղ այդպէս չեն գործեր:

Ես Քանատա ծնած ու մեծցած եմ. Քանատայի զինանշանը կը կրէ Անգլիոյ առիւծի ու Սկովտիոյ միեղջիւրի (իւնիքորն) պատկերները: Քանատայի մէջ ո՛չ առիւծ կայ (բացի կենդանաբանական պարտէզներուն մէջ… խե՜ղճ անասուններ), ո՛չ ալ իւնիքորն (յանուն արդարութեան` իւնիքորններ ոչ մէկ տեղ եղած են. գոյութիւն իսկ չեն ունեցած): Երեւակայական «անասուն»-ը թագ մը կը կրէ եւ կոտրած շղթայ մը, որ կը խորհրդանշէ ճնշումին դէմ դիմադրութիւնը, իսկ յարակից պատկերները կը կրեն Միացեալ Թագաւորութեան դրօշը եւ Ֆրանսայի թագը: Ասոնք յղումներ են բազմաթիւ պատմութիւններու եւ ինքնութիւններու, որոնք կ՛ապրին քանատական պետութեան խորհրդանիշին մէջ. անոնցմէ ոչ մէկը «պահանջ» է օտար տարածքի մը կամ` հնազանդութեան խորհրդանիշ: Անոնք պատկանելիութեան եւ ժառանգութեան ճանաչումներ են:

Կամ եկէ՛ք, խօսինք Թուրքիոյ մասին. երկրի ներկայ դրօշակը օսմանեան դրօշակին հիմնաչափուած շարունակութիւնն է (կիսալուսին եւ աստղ` կարմիրի վրայ, 1844 թուական), այն նոյն հարստութեան, որուն ներքոյ Օսմանեան կայսրութեան հայերը բնաջնջուեցան: Արդեօք հայերը պէ՞տք է պահանջեն, որ թուրքերը փոխեն իրենց դրօշը, քանի որ մեր ընտանիքները անոր ներքոյ կոտորածի ենթարկուեցան:

Անցագրային կնիքի որոշումը անջատ, մեկուսացած որոշում մը չէ. անիկա կու գայ պաշտօնատարներու շարք մը հրապարակային փաստարկներու հետ միասին, որոնք անվտանգութիւնը կը վերաձեւակերպեն «լեգիտիմութեան» (օրինականացման) շուրջ: Հայաստանի խորհրդարանի խօսնակը պարզաբանած է Պաքուի պահանջը, որ Նախիջեւանէն դէպի Ազրպէյճան երթեւեկութիւնը Հայաստանով անցնի առանց հայ սահմանապահները տեսնելու, հիմնաւորելով, որ «վէրքերը թարմ են» եւ խորունկ` երկու կողմերուն համար: Վարչապետը կ՛ըսէ, որ բանակը պէտք է ըլլայ երկրի անվտանգութեան 15-րդ, 20-րդ, նոյնիսկ 100-րդ «գործիքը», իսկ «լեգիտիմութիւնը»` ցուցակին առաջինը: Այս գիծերէն ոչ մէկը, անոնցմէ իւրաքանչիւրը առանձին, անօրինական է, սակայն միասին, եւ այս պահուն, անոնք ցոյց կու տան այս կառավարութեան գաղափարը` «դուն զքեզ նուաստացո՛ւր եւ յուսա՛, որ հարեւաններդ բարեսիրտ դառնան»…

Նոյն տրամաբանութիւնը այժմ կը կիրարկուի սահմանադրութեան վրայ: Ազրպէյճան կը պահանջէ, որ Հայաստան ջնջէ իր յղումը 1990 թուականի Անկախութեան հռչակագիրին, իսկ Երեւանը կը պատասխանէ` համաձայնելով, որ ժամանակն է` առանց անոր նոր սահմանադրութիւն մը նախագծելու: Արդարադատութեան նախարարը այս կը կոչէ «խաղաղութեան գին», վարչապետը բացայայտօրէն կ՛ըսէ, թէ չի հաւատար, որ հռչակագիրը պէտք է յղուի նոր սահմանադրութեան մէջ: Այստեղ կը նորմալացուի այն գաղափարը, որ հանրապետութեան հիմնական օրէնքը կ՛ենթարկուի բանակցութիւններու թշնամիի մը հետ` նախքան զայն քննարկելը այն քաղաքացիներուն հետ, որոնք կ՛ապրին անոր ներքեւ:

Ամէն անգամ որ Պաքուն կամ Անգարան նոր պայման մը կը ներկայացնեն, Երեւանը նախ կը մերժէ ձեւակերպումը, ապա կ՛որդեգրէ էութիւնը: Ամէն անգամ որ պաշտօնեաները կը յայտարարեն, թէ կարմիր գիծեր քաշած են, հետագային կը բացատրեն, թէ ինչո՛ւ այդ գիծերը իրականութեան մէջ բանակցելի էին: Ամէն անգամ որ ինքնիշխանութիւնը կը պաշտպանուի հանրութեան մէջ, անիկա կը նսեմացուի գործնականին մէջ: Այս դիւանագիտութիւն չէ, այլ ճնշումներուն յարմարում` քողարկուած որպէս գործնապաշտութիւն (փրակմաթիզմ):

Այս բոլորով մենք պարզապէս կնիքի մը վրայ պատկեր մը չէ, որ կը կորսնցնենք, այլ նաեւ կը փաստուի, որ Հայաստանի մէջ ինքնութեան նշանները սակարկելի խաղաքարտեր են: Ու ճիշդ այդ պատճառով այդքան ալ աներեւակայելի չէ, որ այս իշխանութիւնը շուտով պիտի անցնի զինանշանի ալ «բարեփոխման»: Եթէ կնիքի մը վրայ Արարատը «կը նեղացնէ» Անգարան, զինանշանին վրայի Արարատը պէտք է զայն աւելի նեղացնէ:

«Բայց Արարատը այսօր Թուրքիոյ մէջ չի՞ գտնուիր»: Իսկ այդ մէկը երբեք չէ խանգարած, որ անիկա պատկանի հայ մշակութային յիշողութեան: Շատ ազգային խորհրդանիշներ կը յղուին սահմաններէն անդին: Խորհրդանիշները կը հետեւին ժառանգութիւններուն եւ ձգտումներուն,  անոնք հողի սեփականութեան վկայականներ չեն: Հայաստանի զինանշանը 1918 թուականէն քով-քովի բերած է ներկայ եւ պատմական Հայաստանները մէկ խորհրդանիշի մէջ: Պնդել, թէ միակ օրինական խորհրդանիշները անոնք են, որոնք կրնան սահմանուիլ եւ սահմանազատուիլ, կը նշանակէ անդամահատել պատմութիւնը:

Անշուշտ այս բոլորին մէջ կայ երկրորդ կարգի վտանգ մը: Երբ կը սկսիս խմբագրել խորհրդանիշները` «արտաքին սպառնալիքները» նուազեցնելու համար, դուն «կը նորմալացնես» պատումները խմբագրելը: Հայաստանի Ազգային անվտանգութեան խորհուրդի քարտուղարը ներկայ բանավէճերը ինքնութեան շուրջ կը բնորոշէ,  որպէս ազգային պատումներու դիտաւորեալ «փոխակերպումի» մաս, որպէսզի թեթեւցնէ անվտանգութեան համակարգի ճնշումը: Սակայն պետութիւնները ապահով չեն դառնար մոռացկոտ դառնալով. այդպիսով,  անոնք միայն աւելի փխրուն ու խոցելի կը դառնան:

Ես Արարատի գագաթը նուաճած եմ, կանգնած եմ լերան կատարին: Զիս ապշեցնողը տեսարանը կամ հոն հասնելու դժուարութիւնը չէր, այլ` այն իրողութիւնը, որ լեռը անխուսափելի է: Գագաթէն կը տեսնես, թէ անիկա ինչպէ՛ս կը տիրէ շրջակայքին. անիկա կը մերժէ անտեսուիլ:

Մեր պատմութեան մէջ Արարատը այդ է` անշարժ, անխուսափելի, ներկայ` մեր կամքէն անկախ: Ոմանք կրնան զայն ջնջել կնիքներէ, ելոյթի մը ընթացքին զայն նախատել, բայց օրէնքով իսկ զայն չեն կրնար անհետացնել: Կարծել, թէ կարելի է զայն ջնջել, մոլորութիւն է: Ձեւացնել, թէ խորհրդանիշը սահեցնելով` մոռացութեան կու տաս անոր ետին եղած իրականութիւնը, քու սեփական ժողովուրդդ անարգել է, դաւաճանել:

Կնիքը, այո՛, փոքր բան մըն է, բայց անկէ Արարատը ջնջելու գործողութիւնը` հսկայ: Անիկա քաղաքացիներուն կը յուշէ, թէ իրենց խորհրդանիշները զիջելի են, իրենց անցեալը` ձեռքէն բաց թողուլ, իսկ իրենց ինքնութիւնը` սակարկելի խաղաքարտ մը: Անիկա հարեւաններուն կ՛ըսէ, թէ ճնշում բանեցնելը արդիւնաւէտ է, եւ աշխարհին կը յայտարարէ, որ Հայաստանի կառավարութիւնը գոյատեւումը կը տեսնէ ոչ թէ ամուր կանգնելով, այլ` ինքզինքէն մասեր կտրելով:

Այս բոլորը յանձնուելու հերթական արարքներ են` ծածկուած գործնականութեան քողով:

Հայաստանին պէտք չեն այնպիսի ղեկավարներ, որոնք կը բացատրեն յարձակողին պահանջները որպէս խելամիտ: Անոր պէտք են այնպիսի ղեկավարներ, որոնք յստակօրէն կը ձեւակերպեն, թէ ի՛նչը բանակցելի չէ. վերահսկողութիւն սահմաններուն վրայ, սահմանադրութեան անկախութիւնը եւ քաղաքացիներուն իրաւունքը` գիտնալու, թէ ի՛նչ խոստացուած է իրենց անունով: Առանց այս բաներուն` «խաղաղութիւն» բառը կը դառնայ բառ մը, որ կը քողարկէ պետականութեան դանդաղ քանդումը: Եւ ամէն անգամ որ նման պաշտօնեաներ այսպէս կը խօսին, այդ քանդումը կ՛արագանայ:

Ու մենք` Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացիներս ու աշխարհասփիւռ հայ ժողովուրդը, աւելիին արժանի ենք:

Յիշենք Օրուէլի մռայլ, բայց խիստ տեղին խօսքերը եւ զգուշանանք անոր հետեւանքներէն. «Ով որ կը վերահսկէ անցեալը, կը վերահսկէ ապագան: Ով որ կը վերահսկէ ներկան, կը վերահսկէ անցեալը»:

 

 

 

 

Նախորդը

Հայրենի Կեանք

Յաջորդը

Ի Խորոց Սրտի Խօսք… «Հապիպ»-ին

RelatedPosts

Միացեալ Նահանգներու Կառավարութիւնը Աւելի Արցախամէտ Է, Քան` Հայաստանի Վարչապետը
Անդրադարձ

Միացեալ Նահանգներու Կառավարութիւնը Աւելի Արցախամէտ Է, Քան` Հայաստանի Վարչապետը

Հոկտեմբեր 14, 2025
Ողբերգութի՞ւն, Թէ՞ Կատակերգութիւն. Բեմը Անարգելը Ե՞րբ Աւանդութիւն Դարձաւ
Անդրադարձ

Ողբերգութի՞ւն, Թէ՞ Կատակերգութիւն. Բեմը Անարգելը Ե՞րբ Աւանդութիւն Դարձաւ

Հոկտեմբեր 14, 2025
Ռազմիկ Բաղդասարեանի Ելոյթին Առիթով
Անդրադարձ

Ռազմիկ Բաղդասարեանի Ելոյթին Առիթով

Հոկտեմբեր 14, 2025
  • Home
  • About Us
  • Donate
  • Links
  • Contact Us
Powered by Alienative.net

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?