Նուռին Խորհուրդը Հայերուս Մէջ

Պատրաստեց՝ ՇՈՒՇԻԿ ՄԱՒԻՍԱԳԱԼԵԱՆ

Հայկական աւանդութեան մէջ նուռը կեանքի, ծաղկման, առատութեան եւ պտղաբերութեան խորհուրդ ունի: Պատահական չէ, որ Արեւմտեան Հայաստանի մէջ հարսանիքներու ժամանակ հարսը կուժի փոխարէն` նուռը կը զարնէր գետին եւ կտորներու կը բաժնէր: Նուռին ցրուած հատիկները կ՛երաշխաւորէին, որ հարսը անպայման երեխայ պիտի ունենայ: Իսկ Վանի մէջ այն կիները, որոնք կը փափաքէին տղայ ունենալ, նուռի հատիկներով խառնուած խմորով լոշիկ կ՛ուտէին:

Արարատեան թագաւորութեան ժամանակաշրջանին հայերը նուռը պաշտեր են` որպէս կենաց ծառի պտուղ: Քրիստոնէութեան շրջանին մինչեւ 7-րդ դար նուռի զարդաքանդակներ չենք ունեցած, միակ բացառութիւնը Զուարթնոցի տաճարն է: Պատճառը այն է, որ քրիստոնէութիւնը նոր խորհրդանիշներ բերաւ, եւ նուռը իր տեղը զիջեցաւ խաղողին, իսկ Անահիտ աստուածուհիին նուռ նուիրաբերելու մեր նախնիներուն սովորութիւնը փոխուեցաւ Ս. Աստուածածնի պաշտամունքով:

Նուռը ե՛ւ իր խորհրդանշական իմաստով եւ որպէս ազգային զարդատեսակ` շատ օգտագործուած է հայկական ճարտարապետութեան, գորգագործութեան, մանրանկարչութեան եւ կիրառական արուեստի մէջ: Նուռը ներշնչած է նաեւ հանճարեղ Սերգէյ Փարաջանովը, որուն հանրայայտ ժապաւէնը` «Նռան գոյնը», անոր գլուխ գործոցներէն կը համարուի:

Արդի հայ կերպարուեստին մէջ որպէս հայկական յուշանուէր` շատ տարածուած են փայտէ, կաւէ եւ արծաթէ պատրաստուած նուռի գեղօրները, կանացի զարդարանքները եւ այլն…

Ինչպէս անցեալին, ներկայիս եւս Հայաստանի մէջ նուռը կ՛օգտագործուին բուժիչ նպատակներով, իսկ նուռի գինին իր ուրոյն տեղը ունի հայկական գինեգործութեան մէջ: Նուռը նաեւ հայկական ազգային խոհանոցի հիմնական բաղադրիչներէն մէկն է:

Մանկական Խնամք

 Առողջ Մեծնալու Գրաւականը`
Քիչ Նստիլ Եւ Շատ Շարժիլ

Առողջապահական հետազօտութիւններ կը վստահեցնեն, որ առողջ մեծնալու գրաւականն է քիչ նստիլ եւ շատ շարժիլը: Մինչդեռ ներկայիս դժբախտաբար ճիշդ հակառակը կը նկատուի երեխաներուն մօտ. անոնք օրուան մեծ մասը ելեկտրոնային գործիքներու եւ պաստառներու դիմաց են, ինչ որ իսկական վտանգ է անոնց առողջութեան համար:

Մանկաբուժներու եւ հոգեբաններու կարծիքով, երկար ժամեր պաստառներու առջեւ ժամանակ անցընող երեխաներուն մօտ կը յառաջանան`

– Հոգեբանական  խնդիրներ,
– Քունի խանգարում,
– Տեսողութեան վատթարացում,
– Կեցուածքի ձեւափոխում,
– Ընկերային յարաբերութեան դժուարութիւն,
– Ելեկտրոնային գործիքներէ կախուածութիւն:

Մանկաբուժներու ամերիկեան ակադեմիան (AAP) խորհուրդ կու տայ ծնողներուն, որ սահմանափակեն ոչ միայն պաստառներու առջեւ երեխաներուն անցուցած ժամանակը, այլեւ` իրենցը: Ծնողքին վարքը ամենաօրինակելին է երեխային համար, կը հաստատեն մասնագէտները` աւելցնելով, որ եթէ ծնողները երկար ժամանակ կ՛անցընեն բջիջայինի վրայ, անխուսափելի է, որ հոգեյուզական կապի խախտում եւ ուշադրութեան պակասի զգացում յառաջանայ երեխային մօտ:

Ելեկտրոնային Գործիքներու Օգտագործման
Այլընտրանքներ

Մանկաբուժներու ամերիկեան ակադեմիան (AAP) խորհուրդ կու տայ`

Ա.- Օգնեցէք ձեր երեխաներուն` գտնելու զուարճանքի այլընտրանքային ձեւեր` պաստառներուն առջեւ անցուցած ժամանակը կրճատելու համար. օրինակ` զբաղիլ այգեգործութեամբ, տան բոյսերը խնամել, բազմացնել, սերմեր տնկել… համբերութիւն եւ խնամք պահանջող գործընթաց է:

Բ.- Մարզաձեւի մը հետեւիլ, փորձերու երթալ, մրցումներու մասնակցիլ: Օգտակար միջոց մը` երեխան նստակեաց առօրեայէն դուրս բերելու եւ մարմինը շարժումի մէջ դնելու:

Գ.- Նուագարան մը` դաշնամուր, սրինգ, կիթառ կամ այլ գործիքներ նուագել: Նուագելը կը զարգացնէ դասական երաժշտութեան սէրը, նաեւ երեխայէն կը պահանջէ յաւելեալ մարզումներ` ինքզինք բարելաւելու եւ յառաջդիմելու համար, բաներ, որոնք ինքնաբերաբար պիտի նուազեցնեն պաստառներու առջեւ ժամանակի վատնումը:

Պարզ Հնարքներ, Որպէսզի
Ձեր Տունը Անուշ Բուրէ

Ինչո՞ւ դիմել քաղցկեղածին բաղադրիչներուն, տհաճ գոլորշիներուն եւ օդը թարմացնող սուղ միջոցներուն, երբ կարելի է զանոնք փոխարինել անվտանգ, աժան եւ արդիւնաւէտ այլ միջոցներով:

– Սոտա Օգտագործեցէք

Նախքան տունը արհեստական բոյրերով օծանելը` փնտռեցէք տան տհաճ հոտերուն բուն աղբիւրները եւ ջանացէք առաջին հերթին զանոնք չէզոքացնել:

Սոտան հոտերը կլանելու յատկութիւն ունի: Ան ոչ միայն կը ծածկէ գէշ հոտերը, այլեւ ամբողջութեամբ կը չէզոքացնէ զանոնք: Եւ այսպէս, սոտա ցանեցէք`

Ա.- Ձեր կօշիկներուն եւ յատկապէս մարզանքի կօշիկներուն մէջ. ձգեցէք ամբողջ գիշեր մը եւ յաջորդ առտու թօթուեցէք զանոնք:
Բ.- Աղբամաններուն յատակին` նախքան կերպընկալ տոպրակ զետեղելը:
Գ.- Լուացարաններու անցքերուն մէջ:
Դ.- Սառնարանը` փոքրիկ փոս ամանի մը մէջ:
Ե.- Կատուի աւազի տուփին յատակը:
Զ.- Ներքնակներուն եւ գորգերուն վրայ:

– Օդափոխեցէք Սենեակները

Կանոնաւոր օդափոխութիւնը կարեւոր է օդը թարմացնելու եւ տհաճ հոտերը վերացնելու համար:

Սովորութիւն դարձուցէք օրական առնուազն քառորդ ժամ պատուհանները բանալը, ամառը` նախըտրաբար երեկոյեան զով ժամերուն, ձմեռը անձրեւէն անմիջապէս ետք, մնացեալ եղանակներուն` առաւօտեան կանուխ ժամերուն:

– Կիտրոն, Կասիա Օգտագործեցէք:

Կրակին վրայ եռացող ջուրին մէջ կիտրոնի կամ նարինջի շերտեր, կասիայի փայտիկ եւ մեխակի գամեր աւելցուցէք եւ շատ չանցած տունը պիտի լեցուի հաճելի բոյրով մը:

– Քացախ Օգտագործեցէք:

Ճերմակ քացախը ոչ միայն հոտազրկիչ է, այլեւ` ախտազերծող: Սփռիչ շիշի մէջ հաւասար համեմատութեամբ ճերմակ քացախ եւ ջուր լեցուցէք, կիտրոնի կեղեւ կամ քանի մը կաթիլ եթերային իւղ աւելցուցէք եւ այդ լուծոյթը սփռեցէք այն մակերեսներուն վրայ, ուրկէ տհաճ հոտ կ՛առնէք:

– Նարինջ Եւ Մեխակի Գամեր Օգտագործեցէք:

Այս մէկը շատ հին հնարք է: Նարինջին կեղեւին մեխակի գամեր խրել եւ սպասել, որ այս բնական խառնուրդը կծու, ջերմացնող եւ հանգստացնող բոյր արձակէ:

– Սովորութիւն Դարձուցէք

Ա.- Օրուան աւարտին աղբը թափել եւ աղբամանը մաքրել:
Բ.- Օրուան աւարտին խոհանոցին լուացարանը պարպել եւ մաքրել:
Գ.- Աղտոտ լաթերը օրերով չկուտակել, (յատկապէս` տաք եղանակին), զանոնք անմիջապէս լուալ` քրտինքի եւ բորբոսի հոտերը կանխելու համար:
Դ.- Թէկուզ հարեւանցի, օրուան աւարտին մաքրել զուգարանը` անկախ շաբաթական հիմնական մաքրութենէն:

Մի՛շտ յիշեցէք, որ տան մէջ թարմ, հաճելի բոյրը կը նպաստէ ձեր բարեկեցութեան եւ կը ստեղծէ հանգիստի համար նպաստաւոր միջավայր:

Խոհագիր

Կաղամբով Եւ Խնձորով Աղցան

Բաղադրիչներ` ըստ անձերու թիւին

Մանր ջարդուած կարմիր եւ ճերմակ կաղամբ
Խաշած սիսեռ
Մանրուած կանաչ սոխ
Խնձոր` բարակ ցպիկներու տեսքով կտրատուած
Մեղրադդումի հունտեր
Մանրուած ազատքեղ
Քրանպըրի կամ չամիչ (ըստ ճաշակի)
Մանրուած կարոսի ցօղուններ
Թահինով թացանին համար`

Փոս ամանի մը մէջ խառնել` թահինը, կիտրոնի հիւթը, աղը, ճզմուած սխտորն ու ջուրը: Ստացուած միատարր թանձրուկը սառնարանը պահել մինչեւ մատուցման պահը:

Մատուցում`

Վերը յիշուած բոլոր բաղադրիչները փոխադրել ներկայանալի ամանի մը մէջ, աւելցնել թացանը, զգուշութեամբ խառնել եւ մատուցել:

Յիշեցում`

– Մեղրադդումի հունտերը հարուստ են` մակնեզիոմով, փրոթէինով, ՔԱ. կենսանիւթով եւ առողջ իւղերով:

– Կենսանիւթերով եւ հակաօքսիտաններով հարուստ կաղամբը կը պահպանէ սրտին եւ ոսկորներուն առողջութիւնը, կը կանխարգիլէ հաստ աղիքի քաղցկեղը եւ ուղեղին ծերացումը: Այսուհանդերձ, անոր չափազանցութիւնը կազեր եւ փքուածութիւն կրնայ պատճառել:

*
*  *

Շաբթուան Բանաստեղծութիւնը

Արի

Ու եթէ անգամ բոլորը գնան
Դու արի:
Արի, որ շնչեմ քեզ,
Որ թթուածինս չպակասի,
Որ չնուազեմ:
Ժամանակն է արդէն տէր կանգնելու այն ամէնին` ինչն աչքաթող ենք արել:
Արի, որ զատես իրարից հին ու նոր յիշողութիւններս,
Ինչպէս տէր ողորմեան են համրում աղօթք անելիս:
Արի, որ գիշերներս չի երկարեն առանց քեզ, իսկ ցերեկներս  կարճանան,
Որ մկրտես իմ վերածնունդն ու արթնացումը նոր,
Որ այս քաղաքը չտխրի առանց քեզ,
Որ ես մենակ չմնամ…
Ես չեմ ծնուել մենակ մնալու համար,
Որովհետեւ իմ ճակատագիրը հենց երջանկութիւնն է եղել

Ու դու ես եղել այդ երջանկութեան թէ՛ սերմացուն եւ թէ՛ մշակը
Անգա՛մ անցեալ դարում, դեռ անյիշելի ժամանակներից:
Արի, որ չմնամ կեանքի յատակում
Եւ տեսնեմ թուլութիւնն աշխարհի
Նուիրաբերելով նրան պոռթկումներս:
Այս անգամ արի եւ ոչինչ մի խոստանայ,
Որովհետեւ խոստումները ձեւափոխուելու յատկութիւն ունեն.
Բայց դու նոյնն ես ու ես եմ նոյնը
Նոյնանման ենք…
Արի ու խեղդիր խաւարը սովորութեանդ համաձայն
Հասկացիր ու հասկացրու, որ քեզ էլ ոչինչ չի թւում
Որ ընդամէնը ունես այն ինչ ունես
Դէհ իսկ ես թող դարձեալ ողջունեմ քեզ ու քո վերադարձը
Արի՛, միայն թէ արի՛:

ՊԵՏՐՈՍ ՀՈԿՏԱՆԵԱՆ