ՏԻԳՐԱՆ ՃԻՆՊԱՇԵԱՆ
Պէտք եղաւ հինգ օրերու երկարատեւ նիստերու, որպէսզի Հայաստանի նորընտիր Ազգային ժողովը ընտրէ իր նախագահը եւ երեք փոխնախագահները: Խորհրդարանի վարման կարգի գործադրութեամբ, պաշտօններու համար թեկնածուները պէտք է առաջադրուին խմբաւորումներուն կողմէ, պէտք է ներկայացուին ժողովին, հարց ու պատասխան պէտք է ըլլայ, թեկնածուն պէտք է ելոյթ ունենայ, հարցերուն պէտք է պատասխանէ, ապա ընդհանուր քննարկում պէտք է տեղի ունենայ, վերջապէս թեկնածուն եզրափակիչ խօսք պէտք է արտասանէ, որմէ ետք տեղի կ՛ունենայ փակ գաղտնի քուէարկութիւն, ի վերջոյ` արդիւնքի յայտարարութիւն:
Նախագահի ընտրութեան համար «Հայաստան» եւ «Պատիւ ունեմ» խմբակցութիւնները առաջադրեցին կալանքի տակ գտնուող, ուրեմն բացակայ «Հայաստան» խմբակցութեան երկու անդամները: Ենթակաները` ելոյթ ունենալու հնարաւորութիւն չունենալով, գործընթացը շեղեցաւ եւ վերածուեցաւ կալանքի օրինաւորութեան մասին քաղաքական սուր բանավէճի: Տպաւորութիւն ստեղծուեցաւ, որ Ազգային ժողովի պատգամաւորները մոռցած են թէ ինչո՛ւ հաւաքուած են այս առաջին նստաշրջանին ու կը քննարկեն մօտաւոր անցեալէն սկսած մինչեւ հարիւրամեակ մը առաջ կատարուած դէպքերը եւ դիրքորոշումները: Նոյն երեւոյթը կրկնուեցաւ երկու փոխնախագահներու ընտրութեան առիթով, մինչեւ հասանք երրորդ փոխնախագահի ընտրութեան` բարձրակէտին:
Սահմանադրութիւնը կը պահանջէ, որ Ազգային ժողովի փոխնախագահներէն մէկը պէտք է ընդդիմութենէն ըլլայ: Այսինքն` փոքրամասնութենէն: Իր ընտրութիւնը կարելի չ՛ըլլար, եթէ մեծամասնութիւնը չքուարկէ ի նպաստ իրեն: Փոքրամասնական երկու խմբաւորումները խորհրդարանին մէջ ունին 36 ձայն: Երկու արգելափակումներով եւ մէկ ճամբորդութեան պատճառով բացակայող թիւը նուազած է 33¬ի: Մեծամասնութիւն ունենալու համար անհրաժեշտ է 54 ձայն, ուրեմն պակասորդը 21 ձայն է: Մեծամասնութիւնը կը յայտարարէ, որ պատրաստակամութիւն ունի այդ նուազագոյն 21 ձայները հայթայթելու: Առաջին քուէարկութեան քուէներէն մէկը անվաւեր ճանչցուեցաւ: Յաջորդեց տգեղ մեկնաբանութիւններու շարան մը, որուն աւարտին տեղի ունեցաւ երկրորդ քուէարկութիւնը. այս անգամ անվաւեր քուէներուն թիւը բարձրացաւ հինգի: Բացայայտ էր, որ «Հայաստան» խմբակցութեան անդամ, ՀՅԴ Գերագոյն մարմինի նախագահ Իշխան Սաղաթէլեանի փոխնախագահ ընտրութիւնը խոչընդոտելով, մեծամասնութիւնը կը փորձէր պատգամ մը փոխանցել, առնուազն ըսել, որ ի՛նքն է տնօրինողը, ի՛նքն է որոշողը: Առաջարկ եղաւ նոյնիսկ, որ Իշխան Սաղաթէլեանի թեկնածութիւնը առաջադրած երկու խմբակցութիւնները չմասնակցին քուէարկութեան ու թոյլ տան, որ մեծամասնութիւնը ինք ընտրէ փոքրամասնական փոխնախագահը: Փոքրամասնութեան միասնականութեան մասին կասկած յարուցելով (իբր թէ խարդախողները առաջադրողներն են)` զայն վարկաբեկել յաչս հանրային կարծիքին: Իշխան Սաղաթէլեանի ընտրութիւնը ի վերջոյ կայացաւ երրորդ քուէարկութեամբ:
Հերթը հասաւ խորհրդարանական մնայուն յանձնախումբերուն: Պէտք է ճշդուի անոնց թիւը, իւրաքանչիւրին պաշտօնը եւ ընտրուին նախագահները: Նախագահներէն գէթ երեք պէտք է ընտրուին փոքրամասնութեան կազմէն: Պիտի շարունակուի՞ արդեօք նոյն երեւոյթը, պիտի կրկնուի՞ն նոյն անբովանդակ փոխասացութիւնները: Նոյն ամբաստանութիւններն ու նոյն արդարացումները:
Իշխան Սաղաթէլեան իր ընտրութենէն ետք յայտարարեց. «Ազգային ժողովի պատգամաւորներն առաջադրւում է խղճով ու համոզմունքներով: Իմ խիղճն ինձ թելադրում է, որ մտահոգ լինեմ երկրում ստեղծուած իրավիճակով, չհամակերպուեմ այն իրավիճակին հետ, որ գոյութիւն ունի, եւ իմ համոզմունքն է, որ երկիրն ունի բազմաթիւ խնդիրներ ու մարտահրաւէրներ, որոնք պէտք է յաղթահարուեն: Ես պատրաստ եմ լուրջ աշխատանքի եւ ներկայացնելու եմ ժողովրդի ձայնը խորհրդարանում»:
Ճիշդ է ըսուած: Ազգային ժողովը պէտք է անյապաղ լծուի երկրին առջեւ ծառացած բազմաթիւ խնդիրներու եւ մարտահրաւէրներու յաղթահարման անյետաձելի գործին: Սին վէճերն ու ժամանակաշրջաններու ու կացութիւններու շփոթումով անլուրջ բաղդատութիւնները միայն պառակտումի կ՛առաջնորդեն: Վերջ պէտք է տալ պառակտումին, սթափիլ ու լծուիլ ազգային միասնականութեան ստեղծման արդէն ուշացած գործընթացին:
