ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ
«Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի
հրատարակիչ եւ խմբագիր
Անցեալ ամիս ես պատասխանեցի Պոլսոյ նորընտիր պատրիարք Սահակ Բ. եպս. Մաշալեանի` թրքական թերթին տուած հարցազրոյցին, ուր ան քննադատած էր Միացեալ Նահանգներու ծերակոյտին կողմէ Հայոց ցեղասպանութեան բանաձեւի ընդունումը:
Այդ օրէն ի վեր հայոց աշխարհը անհանգստացած է, որ պատրիարքը շարունակած է հարցազրոյցներ տալ թրքական լրատուական միջոցներուն` կատարելով թրքամէտ եւ հակահայկական մեկնաբանութիւններ: Ինչպէս գրած էի նախապէս, հասկնալի է, որ Պոլսոյ հայկական համայնքի մնացորդները պատանդ բռնուած են թրքական վարչակարգի դաժան ձեռքերուն մէջ: Հետեւաբար մենք պէտք է յստակ ըմբռնումով մօտենանք անոնց կասկածելի արտայայտութիւններուն: Այսուամենայնիւ, ոչ բոլոր յայտարարութիւնները կը կատարուին ճնշման տակ: Անոնց ժխտական յայտարարութիւններէն մէկ քանին կը կատարուին իրենց սեփական կամքով` առանց թրքական կառավարութեան կողմէ որեւէ տեսակի ճնշումի: Երբեմն Թուրքիոյ կարգ մը հայեր հակահայկական յայտարարութիւններ կ՛ընեն պաշտպանելու համար թուրք պաշտօնեաներու հետ իրենց ունեցած գործարար ձեռնարկները, կամ պահպանելու համար իրենց աթոռները` սիրաշահելով թրքական իշխանութիւնները: Ուստի, ինքնաբերաբար պէտք չէ գալ այն եզրակացութեան, որ պէտք է զերծ մնալ անոնց թրքամէտ յայտարարութիւնները քննադատելէ միայն այն պատճառով, որ անոնք Թուրքիա կ՛ապրին: Ամէն ինչ կախուած է յայտարարութեան հանգամանքներէն եւ այն աստիճանէն, թէ ի՛նչ թափով պոլսահայը կը յարձակի հայ ժողովուրդի եւ անոր քաղաքական պահանջներուն վրայ:
Թրքական «Միլլիէթ» եւ «Սապահ» թերթերուն հարցազրոյցներ տալէն ետք պատրիարք Մաշալեան շարունակած է մնալ թրքական լրատուական միջոցներու ուշադրութեան կեդրոնը: 2 յունուար 2020-ին ան «Աքշամ» թերթին ըսած է, որ սփիւռքահայերը եւ պոլսահայերը կապ չունին իրարու հետ, եւ թէ սփիւռքը հարիւր տարի ետեւ մնացած է:
Պատրիարք Մաշալեան աւելցուցած է. «Թուրքիոյ մէջ բոլոր փոքրամասնութիւնները համակարծիք են, որ մենք մեր ամէնէն հանգիստ ժամանակաշրջանը կ՛ապրինք նախագահ Էրտողանի իշխանութեան տարիներուն»: Պատրիարքը կարծես թէ մոռցած է, որ վերջին 12 տարիներուն հայ համայնքին թոյլ չեն տուած փոխարինող պատրիարք ընտրել այն բանէն ետք, երբ նախկին պատրիարքը կը գտնուէր մահաքունի մէջ: Էրտողանի կառավարութիւնը նաեւ արգիլած էր Թուրքիոյ մէջ շարք մը հայ հոգեւորականներու մասնակցութիւնը պատրիարքական ընտրութիւններուն` պարզապէս այն պատճառով, որ անոնք կը ծառայէին Թուրքիոյ սահմաններէն դուրս գտնուող եկեղեցական ծուխերու մէջ: Պատրիարք Մաշալեան, ամենայն հաւանականութեամբ, չէր ընտրուեր, եթէ միւս թեկնածուներուն թոյլ տրուէր մասնակցիլ ընտրութիւններուն:
«Օսմանեան կայսրութեան ժամանակաշրջանէն ի վեր փոքրամասնութիւններու խնդիրները օգտագործուած են Թուրքիոյ ներքին գործերուն միջամտելու համար: Մենք չենք ուզեր, որ այս հարցին պատճառով Թուրքիա վնասներ կրէ միջազգային քաղաքականութեան մէջ: Մենք այս երկրին քաղաքացիներն ենք, եւ այս երկրին դէմ ուղղուած որեւէ խօսք մեզ եւս կը վիրաւորէ», ըսած է պատրիարքը «Աքշամ» թերթին:
Աւելի՛ն. Պոլսոյ պատրիարքը յայտարարած է, որ` «Հայկական սփիւռքը մեզի հետ կապ չունի: 1915-ը եւ անոր յաջորդող յիշողութիւնները փոխանցուած են սերունդէ սերունդ: Անոնք տեսած են, որ այս հարցը առնուազն կը պահպանէ իրենց միասնութիւնը եւ կը ստեղծէ ժխտական հաւաքական գիտակցութիւն: Ստեղծուած է ողբերգութեան վրայ հիմնուած հաւաքական գիտակցութիւն: Անոնք չեն ուզեր կորսնցնել զայն: Իսկ մենք այդ դէպքերէն ետք մնացած ենք այս հողերուն վրայ: Մենք որոշեցինք ապրիլ այլ ներկայացուցիչներու հետ միասին: Սփիւռքը հարիւր տարի ետեւ մնացած է… Մեր եւ սփիւռքի կողմէ իսլամութիւնը հասկնալու ձեւին մէջ տարբերութիւն կայ: Իրականութեան մէջ ժողովուրդը շատ աւելի մեղմ է: Ան այս մասին կը յիշէ ապրիլ 24-ին եւ կը մոռնայ մինչեւ յաջորդ ապրիլ 24»:
Շարունակելով իր հակահայ խաչակրութիւններուն արշաւանքը` պատրիարք Սահակ Բ. 2 յունուար 2020-ին թրքական NTV-ին ըսաւ, որ Հայոց ցեղասպանութիւնը ճանչցող Միացեալ Նահանգներու ծերակոյտին բանաձեւը «վիրաւորած է զիս»: Պատրիարքը նաեւ ըսաւ. «Մենք Սփիւռք չենք: Մենք միշտ եղած ենք հոս եւ մնացած ենք այս երկրին մէջ: 1915 թուականի դառն իրադարձութիւններէ ետք մենք որոշեցինք հոս մնալ: Մենք 105 տարի ապրած ենք այլ կերպ, քան` սփիւռքահայերը: Անոնք գոյատեւած են 1915 թուականի ցաւի դառն յիշողութիւններով, զորս փոխանցած են սերունդէ սերունդ: Մենք վերապրած ենք այդ ցաւը: Մենք զայն չենք մոռցած, սակայն վերապրած ենք զայն: Տեղի ունեցած է համակեցութեամբ ապրելու կախարդանք»:
Պատրիարք Սահակ Բ. ունեցած է հակասական անցեալ` տարօրինակ տարբեր միջադէպերով: Սակայն հիմա ես կը նախընտրեմ չանդրադառնալ այդ հարցերուն: Հաճելի չէ յարձակիլ բարձրաստիճան հայ հոգեւորականի մը վրայ: Պարզապէս կը փափաքիմ հակիրճ մէջբերում ընել պատրիարքի 2017 թուականի գրածէն. «Եկեղեցիին նուիրած եմ իմ կեանքը, իմ երիտասարդութիւնը եւ իմ տղամարդկութիւնը: Ես ընտանիք չունիմ: Վեց տարի ապրած եմ պատրիարքարանի 20 քառակուսի մեթրնոց սենեակին մէջ»:
Պատրիարք Սահակ Բ.ի` թրքական լրատուական միջոցներուն ըրած յայտարարութիւնները, իր իսկ պաշտօնավարման ժամկէտին սկիզբը, նոյնիսկ` նախքան գահակալութեան հանդէսը, լաւ նշաններ չեն: Բազմաթիւ հայեր, ինչպէս Թուրքիոյ ներսը, այնպէս ալ` դուրսը, կը բողոքէին, որ անոր մրցակիցը` Արամ արք. Աթէշեան խիստ ենթակայ էր թրքական իշխանութիւններուն: Թէեւ այսպիսի պահուածք մը որոշ չափով հասկնալի է` հաշուի առնելով թրքական իշխանութիւններու կեղեքիչ բնոյթը, սակայն նորընտիր պատրիարքը շատ աւելիով գերազանցած է իր մրցակիցին հնազանդ պահուածքը:
Պատրիարք Սահակ Բ.ի ինքնանուաստացուցիչ խօսքերը թրքական լրատուական միջոցներուն, պարզապէս, Հայոց ցեղասպանութեան թրքական ժխտողականութեան կրկնութիւնն են եւ Միացեալ Նահանգներու ծերակոյտին կողմէ վերջերս տեղի ունեցած Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման մերժումը: Աւելի՛ն. համադրուելով թրքական կառավարութեան հետ` պատրիարքը ինքզինք եւ Թուրքիոյ հայ համայնքը կը հեռացնէ սփիւռքէն, ինչպէս թուրք իշխանաւորները արգիլեցին սփիւռքի մէջ ծառայող թրքահայ հոգեւորականներուն մասնակցելու պատրիարքական ընտրութիւններուն:
Պատրիարք Սահակ Բ. կ՛ապրի իր նոր պաշտօնին մեղրամիսը: Այսուամենայնիւ, ինչպէս տեսանք նախապէս, Թուրքիոյ կառավարութիւնը որեւէ ատեն կրնայ ուժեղացնել ճնշումը տեղւոյն հայ համայնքին վրայ: Երբ նման բան տեղի ունենայ, հայկական Սփիւռքն է, որ պիտի փորձէ օգնութեան հասնիլ Թուրքիոյ հայ համայնքին` անտեսելով պատրիարքի անբաղձալի խօսքերը ընդդէմ սփիւռքի:
Աւելի՛ն. ես գիտեմ, որ պատրիարքը սփիւռքի քննադատական յայտարարութիւնները կ՛օգտագործէ թրքական իշխանութիւններու մօտ բարենիշներ շահելու համար:
Արեւելահայերէնի թարգմանեց`
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ
Արեւմտահայերէնի վերածեց`
ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
