ՎՐՈՅՐ ՍԵՒԱԿ
Թատրոնին սիրահարուած աղջիկը մեծ բեմերի մասին չէ, որ երազում է: Նրան ընդամէնը հարթակ է պէտք, որ ասի` ես նոյնպէս կամ: Ո՛չ հանդիսատես է պէտք, ո՛չ շռնդալից ծափահարութիւն ու ո՛չ էլ զուգընկերը, կարեւորը երազանքն է, իղձը, փափաքը` յայտնուել չոր տախտակների վրայ, խաղ խաղալ ու ասել` ցտեսութիւն: Սա գոյի պայքար է, մարդուն գնահատելու ու արժեւորելու պակասի ճիչ, որ գալիս է իւրաքանչիւրի հոգուց: Մեզնից շատերը գուցէ արձակում են այդ ճիչը, բայց ոմանք լռում են ու սպասում` չգիտես, թէ ինչի: Սպասում էր նաեւ Համազգային մշակութային միութեան Լիբանանի «Գասպար Իփէկեան» թատերախմբի բեմադրիչ Յակոբ Տէր Ղուկասեանը, որ մայր հայրենիքում իրենց ներկայութիւնն ու գոյը տեղի թատերասէրները կը զգան այնպէս, ինչպէս որ կայ:
«Զգացի,- ասում է նա ու իրեն յատուկ զսպուածութեամբ, հանդարտ ոճով շարունակում,- հայ բեմադրիչներն ու թատերասէրները տեսան մեզ, ընկալեցին, ընդունեցին: Կարեւորն այն է, որ սփիւռքի թատերախմբերին հէնց այնպէս, հարեւանցի չեն վերաբերւում: Թէեւ բարդ է այսօր թատրոն պահելը, բայց փորձում ենք անել հնարաւորը»:
Պատերազմի ժամանակ դժուար է մշակոյթ զարգացնելը, այն պահպանելը, սակայն կենսական անհրաժեշտութեան նման է: Չունես մշակոյթ, ուրեմն պարտուել ես: Ո՛չ դու կաս, ո՛չ էութիւնդ: Իսկ երբ գիտակցութիւնը ստիպում է հաշուի նստել կեցութեան հետ, այդ ժամանակ արուեստի մէջ թելադրողը տուեալ պահի գաղափարն է լինում` ինչն է կարեւոր:
Գաղափարը միշտ էլ առաջնային է Յակոբ Տէր Ղուկասեանի համար: Թատրոնի բեմի տախտակներից, ռեկվիզիտից, հանդերձանքներից եւ այլնից զատ` էականն այն ասելիքն է, որ պէտք է տեղ հասցուի:
«Ինչ եմ ես հարցնում կամ ինչ եմ պատասխանում: Կարեւորն այս երկու հանգամանքն է, թէ դերասաններն իրենց խաղով ի՛նչ են ուզում ասել, ինչի՛ մասին խօսել, հարցնել: Կամ` գուցէ արդէն պատասխանում են: Հայաստանում եկել ենք պատասխանելու հիմնական ու կարեւոր մէկ հարցի` կանք, արարում ենք ու ոչ պակաս ստեղծագործական ներուժ ունենք: Եւ ուրախ եմ, որ թէ՛ Վանաձորում, թէ՛ Գիւմրիում, թէ՛ Երեւանում հանդիսատեսն ընդունեց մեզ ու հասկացաւ մեր ասելիքը»,- ասում է նա:
Բեմադրիչի ճանապարհը դէպի թատրոն ուղիղ չի եղել: Որպէս դերասան եւ դեմադրիչ` սկսել եւ կայացել է օտար բեմերում, իսկ յետոյ եկել է Համազգային թատրոնը ղեկավարելու պատասխանատու ու պատուաւոր պահը: Հրաժարուել չի կարողացել յստակ պատճառաբանութեամբ` ուժ տուողը միացեալ, ազատ ու անկախ հայրենիքի գաղափարն է եղել:
Դերասաններից գոհ է, հայերէնին լաւ են տիրապետում, ճիշդ առոգանութեամբ կարդում, բեմադրում են տարբեր գործեր: Հանդիսատեսի պակաս չունեն` թէ՛ հայ, թէ՛ արաբ: Ցանկութիւնն է ժամանակակից հայ թատերագիրների գործերին անդրադառնալ: Փորձ արդէն ունեցել է, յուսով է` ապագայում էլ կը լինի:
Իրական կեանքից դէպի բեմ, ըստ նրա, ոչ մի քայլ էլ չկայ: Իրականութիւնը բեմում է, որտեղ ներկայացւում է ճշմարիտը, ապրեցնողը, սովորեցնողն ու գաղափարականը: Թատրոնը հէնց կեանք է` կեղծաւոր առեւտրականի հանդերձով: Իսկ բեմի վրայ խեղճուկրակ մէկը խեղդուել է բեմադրում, որ մի քանի գրոշ վաստակի: Փորձը փորձանք է դառնում, ու խեղդուել խաղացողը խեղդւում է: Աւարտուեց: Կար ու էլ չկայ: Եւ այդպէս միշտ` լինե՞լ, թէ՞ չլինել: Յակոբ Տէր Ղուկասեանի հիմնական ասելիքը շեքսփիրեան խօսքերն են: Այսօրուայ աշխարհում յատկապէս օրախնդիր է ու մարդկութեան գլխաւոր հարցը` լինե՞լ, թէ՞ չլինել:
Մինչ մարդկութիւնը որոնում է հարցի պատասխանը, կռունկը բարձր ու երգեցիկ ձայնով կանչում է Սօս Սարգսեանի անուան համազգային թատրոնից ու տուն բերում Լիբանանի «Գասպար Իփէկեան» թատրոնը: Յետոյ հակառակը կը լինի, մի օր էլ կռունկն այնքան կը կանչի, որ բոլորը յետ կը գան` լինելու-չլինելու հարցը գուրգուրելով մտքում ու զգալով ամբողջ հոգով: Կանչէք Հայաստանի կռունկներ, քանի-քանի հայորդի կարօտ է ձեր ձայնին, իսկ բեմի չոր տախտակներից անդին` իրական կեանքում, չվերջացող թատրոնի անհաշուարկելի թուով արարն է:
