«Հորիզոն»
Բ. Մաս
Ի՞նչ է լուծումը: Եթէ մեր նպատակը Միջին Արեւելքի մէջ երկարատեւ խաղաղութիւն‚ արաբ ժողովուրդներու ինքնակառավարում եւ Միացեալ Նահանգներու մէջ ազգային անվտանգութիւնն է, պէտք է շրջանին մէջ նոր միջամտութիւն մը կատարենք` նկատի ունենալով պատմութիւնը եւ անոր դասերէն օգտուելով: Միայն երբ մենք` ամերիկացիներս, այս հակամարտութեան պատմական ու քաղաքական դրդապատճառները հասկնանք` մեր ղեկավարներուն որոշումներուն պատշաճ վերահսկողութիւն կրնանք կատարել: 2003-ին Սատտամ Հուսէյնի դէմ մեր պատերազմին աջակցութեան համար օգտագործուած նոյն պատկերներն ու լեզուն օգտագործելով` մեր քաղաքական ղեկավարները ամերիկացիները մղեցին հաւատալու‚ թէ Սուրիոյ մէջ մեր միջամտութիւնը բռնատիրութեան‚ ահաբեկչութեան եւ կրօնական ծայրայեղականութեան դէմ իտէալապաշտական պատերազմ մըն է: Հակամէտ ենք անտեսելու տեսակէտները այն արաբներուն‚ որոնք ներկայ տագնապը կը նկատեն խողովակաշարերու եւ աշխարհաքաղաքականութեան հին դաւերու վերարտադրում: Սակայն‚ եթէ ազդու արտաքին քաղաքականութիւն պիտի ունենանք, պէտք է ընդունինք‚ որ սուրիական հակամարտութիւնը հարստութիւններու վերահսկողութեան շուրջ պատերազմ մըն է‚ որ կարելի չէ զատորոշել ամբողջ 65 տարիներու ընթացքին Միջին Արեւելքի մէջ մեր մղած նաւթի շուրջ ընյատակեայ եւ չյայտարարուած պատերազմներէն: Երբ այս հակամարտութիւնը դիտենք որպէս անուղղակի պատերազմ` դէպքերը հասկնալի կը դառնան: Ատիկա միակ ձեւն է‚ որ կը բացատրէ‚ թէ ինչո՛ւ «Քափիթըլ Հիլ»-ի մէջ եղող Հանրապետական կուսակցութիւնն ու Օպամայի վարչակազմը չեն կրնար պատերազմը մղելու համար չափաւորական սուրիացիներ գտնել‚ ինչո՛ւ ՏԱՀԵՇ ռուսական ճամբորդատար օդանաւ մը պայթեցուց‚ ինչո՛ւ սէուտցիները ազդեցիկ շիի կրօնաւոր մը մահապատիժի ենթարկեցին` պատճառ դառնալով‚ որ Թեհրանի մէջ իրենց դեսպանատունը հրկիզուի‚ ինչո՛ւ ռուսերը կը ռմբակոծեն ՏԱՀԵՇ-ի անդամ չեղող զինեալներ, եւ ինչո՛ւ Թուրքիան ռուսական պատերազմական օդանաւը վար առնելու չափազանցուած քայլին դիմեց: Ներկայիս միլիոնաւոր տեղահանուածները‚ որոնք Եւրոպան կ՛ողողեն, խողովակաշարի մը շուրջ պատերազմին եւ «Սի.Այ.Էյ.»-ի ձախորդութեան պատճառով տեղահանուածներն են:
«Քլեմենթէ ՏԱՀԵՇ-ը կը բաղդատէ Քոլոմպիոյ ՖԱՐՔ-ին հետ (թմրեցուցիչի աւազակախումբ մը‚ որ իր հետեւակները համոզելու համար յեղափոխական գաղափարախօսութիւն մը ունի): «ՏԱՀԵՇ-ը պէտք է նկատես նաւթի աւազակախումբ մը»‚ ըսաւ Քլեմենթէ` աւելցնելով. «Վերջ ի վերջոյ գլխաւոր միտք բանին դրամն է: Կրօնական գաղափարախօսութիւնը գործիք մըն է‚ որ կ’ոգեւորէ իր զինուորները` իրենց կեանքերը զոհերու նաւթի աւազակախումբի մը համար»:
«Անգամ մը‚ որ այս հակամարտութիւնը իր մարդասիրական կեղեւէն մերկացնենք եւ սուրիական հակամարտութիւնը ճանչնանք իբրեւ նաւթի պատերազմ, մեր արտաքին քաղաքականութեան ռազմավարութիւնը կը յստականայ: Դէպի Եւրոպա փախուստ տուող սուրիացիներուն նման` ոչ մէկ ամերիկացի կ’ուզէ իր զաւակը խողովակաշարի մը համար մեռնելու ուղարկել: Փոխարէնը` մեր գլխաւոր առաջնահերթութիւնը պէտք է ըլլայ այն, որ ոչ ոք կը քաջալերէ հրաժարիլ Միջին Արեւելքի նաւթի մեր ախորժակներէն‚ նկատի ունենալով, որ Միացեալ Նահանգներ ուժանիւթային առումով աւելի անկախ կը դառնան այս պարագային: Ապա պէտք է նկատառելի կերպով նուազեցնենք Միջին Արեւելքի մէջ մեր զինուորական ներկայութիւնը եւ ձգենք, որ արաբները կառավարեն Արաբիան: Մարդասիրական օժանդակութենէն եւ Իսրայէլի սահմաններուն անվտանգութիւնը երաշխաւորելէ բացի` Միացեալ Նահանգները այս հակամարտութեան մէջ որեւէ օրինական դերակատարութիւն չունին: Մինչ փաստերը կը հաստատեն‚ որ այս հակամարտութեան ստեղծման մէջ դեր ունեցանք, անդին պատմութիւնը ցոյց կու տայ‚ որ զայն լուծել գրեթէ անկարող ենք:
«Մինչ կը խորհրդածենք պատմութեան վրայ, ապշեցուցիչ է տեսնել Համաշխարհային Բ. պատերազմէն ի վեր մեր երկրին` Միջին Արեւելքի մէջ իւրաքանչիւր բիրտ միջամտութիւն ինչպէս հաստատ կերպով չարաչար ձախողած է եւ` ահաւոր հետեւանքներ ունեցած: 1997-ին Միացեալ Նահանգներու պաշտպանութեան նախարարութեան մէկ զեկուցումը յայտնեց‚ որ` «Տուեալները ցոյց կուտան արտասահմանի մէջ ամերիկեան ներկայութեան եւ Միացեալ Նահանգներու դէմ ահաբեկչական յարձակումներու աճին միջեւ զօրաւոր կապակցութիւն մը»: Պէտք է ընդունինք‚ թէ այն, ինչ որ «ահաբեկչութեան դէմ պատերազմ» կը կոչենք, իսկութեան մէջ պարզապէս նաւթի պատերազմ է: Արտասահմանի մէջ երեք պատերազմներուն եւ նաւթի մարզի գործիչ Տիք Չինիի 2001-ին «Երկար պատերազմ» յայտարարելէն ի վեր 6 եռիլիոն մսխած ենք: Միակ օգտուողները եղած են ռազմական ճարտարարուեստի եւ նաւթի ընկերութիւնները‚ որոնք հսկայական շահեր ապահոված են‚ ինչպէս նաեւ` գաղտնի սպասարկութիւնները եւ ժիհատականներ‚ որոնք անվարան կերպով մեր միջամտութիւնները օգտագործած են իբրեւ զինուորագրման ամէնէն ազդու գործիքը: Մեր արժէքները խաթարած ենք‚ մեր երիտասարդութեան մահուան պատճառ դարձած‚ հարիւր հազարաւոր անմեղ մարդիկ սպաննած‚ մեր իտէալապաշտութիւնը տապալած եւ մսխած մեր ազգային հարստութիւնները` արտասահմանի մէջ ապարդիւն եւ սուղ արկածախնդրութիւններու համար: Այդ ընթացքին օգնած ենք մեր յոռեգոյն թշնամիներուն եւ ատենօք ազատութեան փարոս եղող Ամերիկան վերածած` ազգային անվտանգութեան հսկողութեան եւ միջազգային բեմի վրայ բարոյականութեան մարզի մէջ մերժելիի մը:
«Ամերիկայի հիմնադիր հայրերը զգուշացուցին ամերիկացիները պատրաստ բանակներէ‚ արտաքին խառնակութիւններէ եւ Ճոն Քուինսի Ատամզի խօսքերով` «ոչնչացնելու նպատակով արտասահմանի մէջ հրէշներ փնտռելու մեկնելէ»: Այդ իմաստուն մարդիկը հասկցան‚ որ արտասահմանի մէջ կայսերապաշտութիւնը անհամատեղելի է ներքին ժողովրդավարութեան եւ քաղաքացիական իրաւունքներուն հետ: Ատլանտեան ուխտը կրկնեց ամերիկեան գաղափարախօսութիւնը‚ թէ` իւրաքանչիւր ժողովուրդ պէտք է ինքնորոշման իրաւունք ունենայ: Անցնող եօթը տասնամեակներուն ընթացքին Տալլես եղբայրները‚ Չինիները‚ նոր պահպանողականներն ու անոնց նմանները առեւանգեցին այդ ամերիկեան իտէալապաշտութեան հիմնարար սկզբունքը, եւ մեր բանակն ու գաղտնի սպասարկութիւնը օգտագործեցին` այդ հակամարտութիւններէն հսկայական շահեր ապահոված մեծ ընկերութիւններու եւ մասնաւորաբար նաւթի ընկերութիւններուն եւ ռազմական ճարտարարուեստի ընկերութիւններուն առեւտրական շահերուն ծառայելու:
«Ժամանակն է‚ որ ամերիկացիները Ամերիկան այս նոր կայսերապաշտութենէն ետ մղեն դէպի իտէալապաշտութիւն եւ ժողովրդավարութիւն: Պէտք է ձգենք‚ որ արաբները կառավարեն Արաբիան‚ եւ մեր ներուժը օգտագործենք մեր երկրին մէջ նոր հիմունքներով պետութեան կառուցման մեծ առաքելութեան: Պէտք է այս հոլովոյթին ձեռնարկենք‚ ոչ թէ ներխուժելով Սուրիա‚ այլ` վերջ տալու նաւթի այս կործանարար մոլութեան‚ որ կէս դարէ ի վեր վարակած է Միացեալ Նահանգներու արտաքին քաղաքականութիւնը»:
(Շար. 4 եւ վերջ)
