ՎԱՀՐԱՄ ԷՄՄԻԵԱՆ
Թրքական «Հապերլեր» կայքը կը հաղորդէ, որ Գերմանիոյ մէջ Թուրքիոյ դեսպան Հիւսէյն Աւնի` միջազգային հանրութեան կողմէ միայն հայերու ցաւերու քննարկումէն դժգոհելով յայտնած է. «Պատմութեան մէջ միայն անոնց ցաւը չկայ: Եթէ միայն մէկ կողմի ցաւին մասին կը խօսուի, իմ ցաւիս մասին չի խօսուիր, ուրեմն ատոր ետին բացասական մտադրութիւն կայ: Անոնց ցաւը ցաւ է` մերը ո՞չ»: Ան ըսած է, որ իր պապերն ալ Կարսէն, Ազրպէյճանէն, Տաղստանէն փախուստ տուած են եւ նշած. «Մենք ալ անարդարութիւն տեսած ենք»:
Եթէ այսօր միջազգային հանրութիւնը կը խօսի հայերուն եւ ոչ թէ թուրքերուն ցաւերուն մասին, պատճառը այն է, որ անոնք երկու տարբեր բաներ են: Պէտք է նաեւ ճշդել, թէ ո՛ր թուրքերուն մասին է խօսքը. եթէ խօսքը պալքաններէն տեղահանուած թուրքերուն մասին է, ապա անոնց ցաւը տեղահանութեան ենթարկուած զանգուածի ցաւ է, իսկ հայերունը` ցեղասպանութեան ենթարկուածի: Եւ ինչպէս իրաւաբանական եւ բարոյական գետնի վրայ տեղահանութեան եւ ցեղասպանութեան միջեւ լեռ ու ձոր կայ եւ անոնք ո՛չ մօտէն, ո՛չ ալ հեռուէն համեմատելի են, նոյնպէս ալ հայերուն ու թուրքերուն ցաւերը կարելի չէ իրարու հետ համեմատել: Անոնք իրարու հետ ուղղակի կապ չունեցող եւ այլ հարթութեանց վրայ գտնուող ցաւեր են:
Եթէ խօսքը ցեղասպան թուրքերուն մասին է, ապա առնչակից երկու կողմերուն միջեւ հասարակաց ցաւ գոյութիւն չունի, եւ այդ մասին խօսիլը կը նշանակէ մսավաճառին ու ոչխարին հասարակաց ցաւին մասին խօսիլ, ինչ որ անհեթեթութիւն է:
Վերոնշեալ հաստատումները կիրարկելի են նաեւ դեսպանին նշած անարդարութեան հարցին պարագային, սակայն նաեւ կարելի է աւելցնել հետեւեալը. մինչ թուրքերուն դէմ գործուած անարդարութիւնը կանգ առած է եւ անցեալին կը պատկանի, հայերուն նկատմամբ գործուած անարդարութիւն կոչուած հրէշը տակաւին կը շնչէ: Պատասխանատուութենէն եւ փոխհատուցումէն փախուստ տալու նպատակով` հայերուն ցաւը թուրքերուն ցաւին համազօր նկատելը կամ ցեղասպանութեան ցաւը տեղահանութեան ցաւի մակարդակին իջեցնելով «հասարակաց ցաւ»-ի մասին խօսիլը, ինքնին այդ անարդարութեան` ցեղասպանութեան շարունակութիւնն է: Ուստի, ճիշդ է, որ գոյութիւն ունի «բացասական մտադրութիւն» մը, սակայն անիկա Թուրքիոյ ղեկավարութեան մօտ է եւ ոչ թէ միջազգային հասարակութեան:
