Եւ Ոչ Միայն Մշակոյթի Մասին

ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏԵԱՆ

Մշակոյթի, մարմնակրթութեան եւ կրթութեան նախարարութիւնների հնարաւոր կամ արդէն ուրուագծուող միացումն անհանգստացնող է, եթէ ոչ` անհասկանալի: Գուցէ հետագայում հիմնաւորումներ կը բերուեն ոլորտում կրճատումների անհրաժեշտութեան, կառավարման նոր մոտելներ որդեգրելու, այլ առաջնահերթութիւններ սահմանուելու վերաբերեալ, սակայն հրապարակում սոսկ միացման առաջնահերթութիւնն է եւ ոչինչ` բովանդակութեան կամ տեսլականի մասին, այն մասին, թէ մշակութային ի՛նչ քաղաքականութեան, ի՛նչ ռազմավարութեան վրայ է յենուելու կրճատումը կամ` Հայաստանի քաղաքական ներկայում եւ հեռանկարում ի՞նչ տեղ է վերապահուած նրան:

Հայաստանի համար առանցքային, խիստ ընդգրկուն երկու ոլորտները` կրթութիւն-մշակոյթ, մէկ տանիքի տակ ամփոփելու մտայնութիւնը թոյլ է տալիս տարակուսել` արդեօ՞ք գիտակցւում եւ կարեւորւում է մշակոյթի դերակատարութիւնը ինքնութեան, պետականութեան, անվտանգութեան պարունակում: (Գրեթէ չեմ կասկածում, որ մշակոյթը լուսանցքուելու է):

Այնպէս էի ուզում հաւատալ, որ Հայաստանում իրականացուող մշակութային քաղաքականութիւնը պիտի կարողանար պատասխանել հասարակութեան առջեւ կանգնած կարեւորագոյն խնդիրների` ի՞նչ երկիր ենք կառուցում, ո՞վ է նրա քաղաքացին, ո՞ւր ենք գնում: Այդ քաղաքականութիւնը կենսունակ պիտի լինէր ամէնուր` հանրակրթութեան մէջ, զանգուածային լրատուամիջոցներում, քաղաքաշինութեան եւ ճարտարապետութեան մէջ, արդարադատութեան համակարգում եւ առհասարակ երկրի ընկերային-քաղաքական փոփոխութիւնների պարունակում:

Աւա՜ղ, մշակոյթի բախտը յամառօրէն չի բերում… Տարիներ շարունակ չմտնելով պիւտճէական  առաջնահերթութիւնների մէջ, կրելով թերֆինանսաւորման կնիքը` այն այնուամենայնիւ նուիրեալների ջանքերով արդիւնքներ է ապահովել, յաճախ` արժանապատիւ ներկայութիւն: Այս դժուար ժամանակներում մենք կարողացել ենք միջազգային հարթակներում ներկայանալ մեր մշակութային կերպով (թերեւս` մեր միակ մրցունակ պրենտով): Չեմ դադարում արձանագրել` մշակոյթի յատկապէս քաղաքական ընկալումն ու իմաստաւորումը մեզանում այդպէս էլ չի աշխատում, իսկ մշակութային քաղաքականութիւնը նախեւառաջ ընկալւում է սոսկ որպէս գործառոյթների հաստատութենական հենքի ապահովում:

Աւա՜ղ, երկրի քաղաքական վերնախաւը այս պահին այլ առաջնահերթութիւնների շրջագծում է, իսկ գիտամշակութային, հոգեւոր կամ մտաւոր վերնախաւը առաւել քան մեկուսացած է, հասարակութեան հետ նրա երկխօսութեան մակարդակը ցածր է, եթէ ոչ` զրոյական:

Արդիւնքում` մեր ազգային գաղափարական բանավէճից բացակայում են ստեղծարար օրակարգերը եւ դրանցից բխող այնպիսի ծրագրային գործողութիւններ, որոնք կը յաղթահարեն երկրի մարտահրաւէրները, կը խթանեն հանրային լաւակեցութիւնը եւ մեզ` որպէս հասարակութիւն եւ պետութիւն, կը մօտեցնէին մրցունակ ապագային:

Ի՞նչ անել.

– Մշակոյթի դերի համակողմանի գիտակցումը եւ իմաստաւորումը դարձնել հանրային գիտակցութեան անբաժանելի մաս,

– Վերակազմակերպել մշակոյթի պիւտճէական ֆինանսաւորումը` այն հասցնելով նուազագոյնը 3%-ի,

– Արհեստավարժ եւ յանձնառու անձնակազմերով բարձրացնել ոլորտի կառավարման արդիւնաւէտութիւնը, ամրագրել գործուն վերահսկողական մեքանիզմներ,

– Ապահովել օրէնսդրական երաշխիքներ եւ ընթացակարգեր` հաստատութենական կառոյցների գործունէութեան, մշակոյթի ապակենտրոնացման, տարածքային համաչափ զարգացման, գեղարուեստական կրթութեան մատչելիութեան եւ որակի ապահովման համար,

– Ի վերջոյ, մշակութային դրամագլխի հաշուարկով մշակել Հայաստան 2023 հեռանկարային ծրագիր, որը կը ծառայի Հայաստանի արտաքին պրենտի սպասարկմանը, կը դառնայ քաղաքակրթական, մրցակցային արժէք, միւս կողմից` կ՛ապահովի հայ ինքնութեան սպասարկմանը` ի հակադրութիւն բարոյական նահանջների եւ պարտութիւնների:

Պարոնա՛յք, սիրելինե՛ր, մշակոյթում մեծ գործնապաշտութիւն կայ, այն մրցունակ երկրի նախապայմանն է, ոչ միայն ընկերային խնդիրներ է լուծում, այլեւ` ձեւաւորում ինքնութիւն ու պետականութիւն գիտակցող քաղաքացի: