Արուեստ - Մշակոյթ

ԴՈԿՏ. ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Արեգակնային դրութիւն պարբերաբար կ՛այցելեն ոչ միայն թափառական երկնաքարեր եւ ասուպներ, որոնց նախապէս անդրադարձած եմ, այլ նաեւ` «վտարանդի» աստղեր եւ անտէր մոլորակներ (1, 2): Վաչկատուն աստղերը ընդհանրապէս արագաշարժ են (3): Ուրկէ՞ կու գան այդպէս շտապ: Տիեզերաբանական առասպելներ` հին ու նոր.- Կար ժամանակ, երբ հնդկական, չինական, եւ այլ մշակոյթներ կը հաւատային, որ Երկիրը սկաւառակ մըն` տեղադրուած կռնակին վրայ չորս...

ՍԻԼՎԱ ԳԱՐԱՎԱՐԴԱՆԵԱՆ Երիտասարդ արուեստաբան Ծովիկ Արնելեանի նախաձեռնած «Արնելի արթ կալըրի»-ն  վերջերս կազմակերպեց գեղանկարիչ Սարգիս Սիսլեանի անհատական ցուցահանդէսը` գործակցաբար «Զիքօ հաուզ»-ի, համանուն տան մէջ: 26 մայիսէն 9 յունիս 2022-ի միջեւ երկշաբաթեայ տեւողութեամբ ցուցահանդէսին բացումը կատարուեցաւ ներկայութեամբ Ճափոնի դեսպան Օքոպօ Թաքիշիին եւ գաղութի արուեստասէր հասարակութեան: Աւելի քան քանի մը տասնեակ պատկերներով զարդարուած ցուցասրահին մէջ այցելուներու ուշադրութեան առանցքը կը կազմէր երանգախառն գիծերու խճանկար...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Յամառ, անգրագէտ պատեհապաշտութիւն.- Ինչպէս Մեծ եղեռնի 100-ամեակին, այնպէս եւ մերօրեայ եղեռնի առիթով գտնուեցան մարդիկ,  որոնք աղէտը տեսան որպէս իրենց ապրանքը շուկայադրելու պատեհ առիթ: Ունեցանք նոյնիսկ գծագրային (animation) ներդրում (տես վերի որմազդը): Բիւր սգաւորներու զգացումներու այսպիսի շահարկումը ցաւի վրայ ցաւ կը բարդէ: Ժապաւէնները չունին ճանաչողական եւ կամ գեղարուեստական առաջադրանք: Բաւարար է ներկայացնել քանի մը նմուշ: Ա.- «Արեան կանչը».- Բեմադրիչ...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Խոտոր զարգացումներ.- Ցուրտ ու մութ տարիներուն անմիջապէս յաջորդած ապշեցուցիչ յաղթանակը եւ Արցախի Հանրապետութեան յայտարարութիւնը յառաջացուցին մեծ խանդավառութիւն: Ցաւօք, յառաջացուցին նաեւ անուղղայ մեծամտութիւն: Մինչ այդ Հայաստանի մէջ հաստատուեցաւ թալանչիներու իշխանութիւնը, եւ սկսաւ ծաւալիլ շնական  շուկայամոլութիւն: Այս կամ այն պատճառով յօրինուեցաւ այն հեքիաթը, թէ մենք ունինք Կովկասի ամէնէն ուժեղ բանակը: Մինչդեռ զինադադարը դասաւորուած էր արտաքին ուժերու կողմէ: Այդ թմրեցուցիչ յանկերգը...

ԴՈԿՏ. ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Պատմական.- Լիբանանը եւս վերջին շրջանին ենթակայ եղաւ ցուրտի անսովոր ալիքի մը: Այդ կրնայ թեւ տալ այն վարկածին, որ երկրագունդը կ՛ընթանայ դէպի նոր սառցէ դար, ինչպէս կը գուշակեն «Վաղուան յաջորդ օրը» ժապաւէնը եւ շարք մը այլեւայլ խուճապասէրներ (Տե՛ս կողքի որմազդը եւ, օրինակ, youtube watch? v=BMoRDo7V_Bw) : Հաւատալի ըլլալու համար հարկ է, որ վարկածը պարունակէ ճշմարտութեան որոշ բաժին: Երկրագունդը...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Հարցական.- «Լուռ Զանգեր» (Silent Bells -  «Սեսսիզ չանլար», 2020, 59 վ) Վանեցի քիւրտ արուեստաբան Մեհմեթ Ֆ. Կիւտենի կողմէ արտադրուած վաւերագրական-խաղարկային ժապաւէն մըն է Վանայ լիճի աւազանին մէջ գտնուող հայկական վանքերու եւ եկեղեցիներու մասին (1): Անցեալ տարի ժապաւէնը դիմած է «Ոսկէ ծիրան» փառատօնին, բայց չէ ներառուած ցուցադրութեան ծրագրին մէջ: Կիւտեն կ՛ըսէ, որ իր միջոցներով ժապաւէնը պիտի ցուցադրէ Հայաստանի մէջ...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Շարժապատկերի 18-րդ «Կին» միջազգային փառատօնը տեղի ունեցաւ առցանց, անցեալ տարուան «համավարակային» ձեւաչափով եւ տարողութեամբ (1 Ա)  (1 Բ): Կրկնութեան գնով կը շեշտեմ, որ փառատօնը կարեւոր հարթակ է սկսնակ հայ թէ կին բեմադրիչներու համար: Ֆինանսաւորումը կը կատարուի գլխաւորաբար օտար կազմակերպութիւններու կողմէ (տես կողքի որմազդը): Այս տարի իր ներդրումը ունեցած է նաեւ ՀԲԸՄ-ը, որ նաեւ տրամադրած է իր սրահը: Մուտքը...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ «Ոսկէ ծիրան» շարժապատկերի փառատօնը հասկնալիօրէն անցաւ առանց կարմիր գորգերու եւ շեփորումի: Փառատօնը արդէն իսկ լրջօրէն դիմափոխուած էր «թաւշեայ» յեղաշրջումէն ետք, այսինքն` նախքան ջլատող համավարակ եւ նախքան պատերազմի ահաւոր կորուստներ:  Հիմնական փոփոխութիւնները հետեւեալներն են. Ա.- Փառատօնը այժմ շուկայադրական է (կազմակերպիչներու բարբառով` մարկետինգային): Այդ համահունչ է տիրող «բիզնեսամոլ» մտայնութեան: Բ.- Տեղական արտադրութեան ոսինութեան պատճառով «Հայկական համայնապատկեր»-ը փոխարինուած է «Տարածաշրջանային համայնապատկեր»-ով:...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Վերնագիրը համադրումն է նախորդ երեք ակնարկներու վերնագրերուն (1, 2, 3): Հայաստանի այլապէս կորած մէկ անկիւնի` Ուջան աւանին մէջ կազմակերպուող «Ծիրանի ծառ» վաւերագրական եւ ազգագրական ժապաւէններու միջազգային փառատօնը, ի հեճուկս դժուարութեանց ամենայն, կը շարունակէ իր ընթացքը: Այս տարուան ծրագրին մէջ աւելի ցայտուն դարձած է փառատօնին հոգեւոր հակումը: Ցուցադրութիւններու ծրագիրը կարելի է տեսնել կայքէջին վրայ (4): Օտարահպատակ մասնակիցներ կրկին հիւրընկալուած...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Քատիր Աքըն մտաւորական մըն է, որ կ՛ուսումնասիրէ ընկերվարական շարժումներու պատմութիւնը Թուրքիոյ մէջ: 2011-ին հրատարակած է «Ընկերվարութեան տագնապը»  հատորը: Իր գլխաւոր առաջադրանքն է ընկերվարութիւն դաւանիլ յայտնող շարժումները ձերբազատել ազգայնամոլութենէ (իր բացատրութեամբ` «սոսեալ շովինիզմ»-է): «Ընկերվարութենէն ոչինչ կը մնայ, եթէ անկէ զեղչես միջազգայնականութիւնը», կ՛ըսէ Աքըն: Թուրքիոյ ձախը մեծապէս թերացած է եւ կը շարունակէ թերանալ ազգային հարցերու գետնին վրայ: Հեղինակին անդրադարձած էի,...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Պատմական.- Կարելի է ենթադրել, թէ բոլոր նախնական հաւաքականութիւններու մէջ մշակութային աւանդը փոխանցուած է բանաւոր պատումով եւ խորհրդանշական պատկերներով: Արտայայտութեան երկու միջոցները ունեցած են ծիսական բնոյթ: Ստուերներու թատրոնին շուրջ պատմական արձանագրութիւնները ժլատ եւ անորոշ են: Ժլատ են ուրեմն նաեւ ուսումնասիրութիւնները: Հին Յունաստանի եւ Հեռաւոր Արեւելքի մէջ (թերեւս եւ այլուր) գոյութիւն ունեցած է պատկերաշարանի առընթեր կատարուող պատումի ձեւաչափը: Շարքը նման...

Վարդանանք – Գրիգոր Խանջեան ՄՈՎՍԷՍ ԾԻՐԱՆԻ     Երկու հակոտնեայ կարծիք կար իր մասին: Շատ վատ եւ շատ լաւ: Ոմանք կը հաւատային, որ իր ունեցած համապետական հովանաւորութիւնն ու մենաշնորհումները ուղղակիօրէն կապուած էին իր մատուցած խորհրդայնամէտ ծառայութիւններուն հետ, իսկ ուրիշներ այդ կը վերագրէին նախ իր տաղանդին եւ ապա նաեւ` վերնախաւի մէջ իր ձեռք բերած անձնական ծանօթութիւններուն: Զիս հետաքրքրողը իր գծանկարչական բացառիկ տաղանդն էր,...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Էութենական.- Համավարակը փակեց սրահներուն դռները եւ արգիլեց դերակատար-հանդիսատեսի միջեւ անմիջական հաղորդակցութիւնը: Այդ կը թուէր մահացու հարուած ըլլալ: Թատրոնի մարդիկ, սակայն, մերժեցին յանձնուիլ եւ յանկարծ վրայ տուած մթութեան մէջ սկսան խարխափել` գտնելու համար գոյատեւման միջոցներ: Պարզ է, որ համավարակի պայմաններուն մէջ կարելի չէր նոյն ձեւով շարունակել: Բայց ինչպէ՞ս կարելի է փոխել ձեւը` առանց փոխելու էութիւնը: Այստեղ կը ծագին փիլիսոփայական...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Համաճարակի արհաւիրքը այլազան ձեւերով արտայայտուած է արուեստի եւ գրականութեան մէջ: Գեղարուեստական առումով, հետաքրքրական են այն գործերը, որոնք համաճարակը կը ներկայացնեն առասպելական, այլաբանական եւ կամ փոխաբերական առումով: Թերեւս ամէնէն ծանօթ գործերն են Փիեթըր Պրիւկելի «Մահուան յաղթանակը» պաստառը (1562) եւ Ալպէր Քամիւի «Ժանտախտ»-ը (1947): Ընկերաբանական առումով, ուսանելի են շարք մը գործեր, որոնք ձեռք կ՛առնեն մարդկային յարաբերութիւնները եւ իշխանութեան վարքը համավարակի...

Բժիշկ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ Սահակդուխտի մասին տեղեկութիւնները մեզի հասած են` պատմիչ Ստեփանոս Օրբէլեանէն, Ղեւոնդ Ալիշանէն, Մանուկ Աբեղեանէն, բժիշկ Վահրամ Թորգոմեանէն, Նորայր եպս. Պողարեանէն, Գրիգոր Յակոբեանէն, Յակոբ Քէօսէեանէն, Շահան Արծրունիէն եւ այլ աղբիւրներէ: Քրիստոնեայ Հայաստանի մէջ 8-րդ դարուն կը  յայտնուի առաջին հոգեւոր երգի հեղինակ, երաժիշտ եւ հոգեւոր երաժշտութեան դասատու հայ կինը` Սահակդուխտ, որ կ՛ըլլայ Դուին մայրաքաղաքի կաթողիկոսարանի Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ Սահակ...

Բժիշկ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ Ալեք Մնակեան Լիբանանի Համազգայինի Շրջանային վարչութեան երաժշտական թեքնիք յանձնախումբը 1977-ին կազմակերպած էր «Ծնծղայ» երգչախումբը` ղեկավարութեամբ Վաչէ Պարսումեանի: «Ծնծղայ» երգչախումբը երկու տարի շարունակ լիբանանահայութեան ներկայացուց շարք մը երգահանդէսներ, որոնք պսակուեցան մեծ յաջողութեամբ: Կարգը եկած էր ձայնապնակի մը պատրաստութեան: Ուստի թեքնիք յանձնախումբը նախաձեռնեց «Արտուտիկ» ձայնապնակի պատրաստութեան: Յանձնախումբը 1979-ի սկիզբը այս աշխատանքին պատասխանատու եւ խմբավար նշանակեց երաժիշտ Ալեք Մնակեանը: Ան...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Ծանօթ 1.- Ընտրած եմ ժապաւէններ, որոնք արտադրուած են 1965-85 .- թուականներու միջեւ: Այդ շրջանը կարելի է համարել մշակութային «ոսկեդար»: Ներկայացուած առաջին ժապաւէնն էր «Բարե՛ւ, ես եմ», որ հիմնուած է ականաւոր աստղաբնագէտ (astrophysicist) Արտեմ Ալիխանեանի գործունէութեան վրայ: (Տես «Ազդակ», 10 ապրիլ 2021)   Բ.- Երեւանեան Օրերու Ժամանակագրութիւնը (Chronicle of Yerevan Days-Երեւանեան օրերի խրոնիկա) 105վ, 1972 (1) Բեմադրիչ.- Ֆրունզէ Դովլաթեան...

ՄՈՎՍԷՍ ԾԻՐԱՆԻ Իմ աւանդապա՛շտ ընթերցող, Ռոպերթոն անմիջապէս անցաւ կարկահին դիմաց, իսկ Սիլիան ներսէն նուռի փոխարէն խնձոր մը բերաւ, պարեգօտը հանեց, մէջտեղը դրուած հռոմէական խոյակին վրայ ելաւ ու պտուղը երկարեց ամուսինին` ծիսական երկիւղածութեամբ: Ռոպերթոն, ուսումնասիրելէ ետք Սիլիայի կեցուածքը, չհաւնեցաւ: Հնաոճ ծածկոց մը գտաւ, գետին փռեց ու խնդրեց, որ Սիլիան անոր վրայ սկսի քալել ու, մերկ ըլլալով հանդերձ, ան պէտք է, որ...

ՄՈՎՍԷՍ ԾԻՐԱՆԻ A work of art is above all an adventure of the mind Eugene Ionesco Մայիս 2000, Ֆլորանս: Առաւօտուն, երբ կը պատրաստուէի դուրս գալ Brunelleschi-ի անուան պանդոկի նախասրահէն, յանկարծ ներկայանալի կին մը կեցուց զիս ու ըսաւ. - Մոյսէյը դո՞ւք էք: - Այո՛, ես եմ, իսկ դո՞ւք... - Ես Սիլիան եմ, Ռոպերթոյի կինը: Անոր անգլերէն չգիտնալուն պատճառով իրեն փոխարէն ես...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Ընտրած եմ ժապաւէններ որոնք արտադրուած են 1965-85 թուականներու միջեւ: Այդ ժամանակաշրջանը կարելի է համարել մշակութային «ոսկեդար»: Հայաստանի մէջ սկսած էր «սառցահալ», արուեստագէտներ ունէին պետական հովանաւորութիւն եւ որոշ ազատութիւն: Տաղանդաւոր մարդիկ կը վայելէին ընկերային բարձր վարկ: Կար արուեստասէր հասարակութիւն: Հրատարակուած որակաւոր գործեր արագ կը սպառէին: Ապա եկաւ մեծ հիասթափութիւն, եւ սկսաւ ծաղկիլ  շուկայական մշակոյթ: Գործերու ընտրութիւնը անձնական է: Պարզ...