Արուեստ - Մշակոյթ

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Համազգայինի Սօս Սարգսեանի անուան թատերախումբը 14 եւ 15 մարտ 2025-ին «Յակոբ Տէր Մելքոնեան» թատերասրահին մէջ, նախաձեռնութեամբ Համազգայինի «Գասպար Իփէկեան» մասնագիտացած թատերական մասնաճիւղին, երկու ելոյթներով ներկայացուց ոչ թէ թատրերգութիւն մը, այլ` Պարոյր Սեւակի «Մարդը ափի մէջ» բանաստեղծական շարքի բեմականացումը: Ասիկա Նարինէ Գրիգորեանի չորրորդ նման բեմադրութիւնն էր: Նախորդ երեքն էին` «Եւ նորից գարուն...» (նորավէպեր), Հ. Մաթեւոսեանի «Գոմէշը» (վիպակ), եւ «Յաղթանակի...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Ծանօթ.- Յօդուածի Ա. մասը կը վերաբերէր Համազգայինի Սօս Սարգսեանի անուան թատերախումբի հիւրախաղ «... Եւ նորից գարուն» թատերակներու սեռին եւ հեղինակին: Նարինէ Գրիգորեանի կողմէ բեմականացուած ամերիկացի հեղինակ Օ. Հենրիի պատմուածքներու բնագիրները ելոյթի շարքով հետեւեալներն էին. Ա.- Կախարդական հացեր (Witches՛ Loaves – թարգմանաբար` «Վհուկի նկանակներ»).- Օրիորդ Մարթա Միչըմ (Martha Meacham = «Յարգելի տիկին») քառասուննոց  կին մըն է, որ ունի կոկիկ...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Համազգայինի Սօս Սարգսեանի անուան թատրոնը «Յակոբ Տէր Մելքոնեան» սրահի մէջ հիւրախաղով ներկայացուց Օ Հենրիի  նորավէպերէն հինգին վրայ հիմնուած ելոյթ մը` «... Եւ նորից գարուն» վերնագիրով երաժշտական կատակերգութիւն: Անցեալ տասնամեակին ներկայացուած էին հինգ ելոյթներ, որոնք նոյնպէս կարճ թատերակներու համադրութիւններն էին, եւ որոնցմէ  չորսին առանձին անդրադարձած եմ «Ազդակ»-ի մէջ: Ժամանակագրական կարգով` Ա. «Զրադաշտը շուն դարձաւ» Բ. «Քաղաքավարութեան վնասները» Գ. «Բարի...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ «Կին» շարժապատկերի միջազգային փառատօնին 21-րդը  պահպանած է իր ծաւալն ու առաջնահերթութիւնները: Ուրախալի է նկատել, որ անոր հովանաւորներու թիւը աճ արձանագրած է: Մասնակցող մրցութային առաւել հիւր դասի 47 ցուցադրուած գործերուն շուրջ 70 տոկոսը խաղարկային է: Մնացեալը գրեթէ հաւասարապէս կը պատկանի վաւերագրական եւ գծանկարային (animation) սերերու: Որպէս նորութիւն` ներառուած էր «տարասեռ» (hybrid) գծանկարային-վաւերագրական գործ մը, որուն շուրջ տեղի ունեցած են...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Կորուսեալ հայրենիքը մնայուն բներգ է արուեստի այլազան մարզերու մէջ: Թատրոնը ունի տիրական դիրք, որովհետեւ անոր ընկալումը հաւաքական է, ինչպէս հաւաքական է կորուսեալ հայրենիքի խոցը: Թատրոնը ի սկզբանէ ծիսական եղած է (1): Պատրանք թատրոնի ամէնէն մօտիկ արուեստը գրականութիւնն է, որուն երկերէն ոմանք բեմականացուած են: Լիբանանահայ թատրոնին մասին հրատարակուած սակաւ յուշագրութիւններու մէջ (Դ. Էվերեկլեան եւ Պ. Ֆազլեան) կայ շատ հակիրճ...

 ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Պէյրութի Գեղարուեստական ժապաւէններու 10-րդ փառատօնի (Beirut Art Film Festival BAFF) նախաձեռնութիւնները տեղի կ՛ունենան Ս. Ժոզեֆ համալսարանին կից Արեւելագիտութեան գրադարանի թատերասրահին մէջ (1): Տակաւին ընթացող կործանարար պատերազմին հակադրուած ծրագիրը այս տարի կազմուած է ականաւոր արուեստագէտներ ծանօթացնող 25 վաւերագրական գործերէ, առաւել` այժմ պատմութեան անցած, Թրիփոլիի «Սինեմա Փարատիզօ»-ն համարուող շարժապատկերի սրահին լուսանկարներու ցուցահանդէսէ մը, որ հաւաքական յիշողութեան «հնախուզութիւն» մըն է, ինչպէս ...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Հոկտեմբերի առաջին շաբթուան երկայնքին Երեւանի մէջ տեղի ունեցաւ  «Հայ ֆեստ» (հնչիւնախաղով` High Fest) կատարողական արուեստներու 16-րդ փառատօնը: Վերնագրի «լռատուութիւն»-ը ունի կրկնակի իմաստ: Նախ` այն, որ այս տողերը խիստ անբաւարար են եօթը օրերու վրայ երկարող միջոցառում մը արժեւորող ակնարկ մը սեպուելու համար: Երկրորդ`     նկատառումը, որ խորքին մէջ ցաւոտ պատճառն է առաջինին, այն է, որ փառատօնի հայկական ելոյթներէն ոչ մէկը...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Լրատուական.- «Ակօս», «Արմենփրես», «Առաւօտ» եւ այլ հայկական կայքեր «Էրմենի Հապեր» թրքալեզու լրատուութենէն հրապարակած են լուսանկարչուհիի Սերրա Աքճանի բեմադրած «Սիրելի Ֆ.» (10 վ. 2024)  ժապաւէնի շուրջ ակնարկ մը (1): Կարճամեթրաժ վաւերագրութիւնը «Ենթագիր» (Ալթեազը) շարժապատկերի պարբերականի  «Տեսանելի/Ան-տեսանելի», «Ինքնա-գրաքննութիւն» (Կէօրիւնիւր /Կէօրիւնմեզ Օթօսանսիւր) վերնագրուած ծաղկաքաղ (anthology) պրակի (Fascicle) տեսերիզներէն մէկն է: Տակաւին հասանելի չէ համացանցի վրայ, որովհետեւ կը մասնակցի միջազգային մրցանքներու: Նոյն...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Բեմադրիչը.- Ատանացի հայկական արմատներ  ունեցող Նակեհան Ուսքան հաստատուած է Թուրքիոյ մօտակայ յունական Լեպոս կղզիի վրայ (1): Արտադրիչն է «Տերտօ մայրիկը եւ ընկուզենին»  (Mother Derdo and the Walnut Tree, 68 վ. 2017) վաւերագրական ժապաւէնին, որուն անդրադարձած եմ «Ոսկէ ծիրան» փառատօնի ծիրին մէջ (2): Ներկայ գործը ֆինանսաւորած է «Կիւլպէնկեան» հաստատութիւնը: Վերնագիրը հետեւողութեամբ է «Sweet Home Alabama» (Andy Tennant 2002) ժապաւէնին,...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Շահադիտական.- «Ոսկէ ծիրան» շարժապատկերի փառատօնին առաջին անգամ անդրադարձած էի տասը տարի առաջ, երբ անոր կեդրոնական ծրագիրն էր «Հայկական համայնապատկեր»-ը, այնպիսի գործերով,  ինչպէս` Ջիւան Աւետիսեանի «Թեւանիկը» (1, 2): Այնուհետեւ տեղի ունեցաւ վարչական յեղաշրջում, եւ փառատօնը անշեղ քայլերով ընթացաւ դէպի շուկայադրական «բիզնես»: Ակնարկներու վերնագիրները կ՛արտայայտեն անկումը. «Փոքրացող ածուի ծիրանը» (2015), «Փոքրիկ ածուի ծիրանը» (2016), «Թօշնող ծիրանի հեւքը» (2017), «Յօտուած ծիրանին»...

Բ.- Ջատագովական ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ 1980-ականներու ազատական միջոցառումներէն եւ 21-րդ դարու նախօրէին Քեմալ Տերվիշի (իմա` World Bank) ցաւոտ վճռական վիրաբուժութենէն ետք թրքական դրամագլուխները համաշխարհայնացուած են: Կարելի չէ խօսիլ թարիքաթներու տնտեսական անկախ քաղաքականութեան մասին: Երբեմնի ճարտարարուեստական դրամատիրութեան «Դրամագլուխ - նախանիւթ + աշխատանք - աւելի մեծ դրամագլուխ» խնդրայարոյց ձեւաչափը այլեւս գործնական եւ գրաւիչ չէ  Արեւմուտքի մէջ: Այժմ կը տիրէ, այսպէս կոչուած, «Finance Capital»-ը,...

Ա. Պատմական ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Ո՞ւր է թաղուած շան գլուխը.- Թուրքիոյ պետական մեքենան եւ զայն հարուածող ուժերը կը գտնուին Էրտողանի գլխաւորած կուսակցութեան տնօրինութեան տակ: Որո՞նք են, սակայն, իշխանութեան իսկական տէրերը: Պատասխանը ամէնուր նոյնն է. անոնք, որոնք տէրն են երկրի տնտեսութեան, հարստութեան:  Թուրքիոյ հարստութեան վստահաբար շատ մեծ, բայց ոչ շատ ճշգրտօրէն բացայայտելի տոկոսը կը պատկանի հոգեւոր պիտակներու տակ գործող եւ հետեւաբար անձեռնմխելի,...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Դիտեցի Մհեր Մկրտչեան թատերախումբի` Յարութ Գնդունիի թարգմանութեամբ եւ բեմադրութեամբ ներկայացուցած «Օթել փլազայի սենեակը» (Plaza Suite, Neil Simon, 1968) թատրերգութեան երրորդ ելոյթը: Ներկայացումին մասին արդէն իսկ հրապարակուած են աւելի քան հինգ ակնարկներ: Հաճելի եւ իմաստալից մրցանիշ մը: Շա՛տ բարի (1): Խոտոր խորապատկեր.- Թատրոնը հաւաքական երեւոյթ է, կարելի չէ զայն մեկուսացնել քաղաքականութենէ: Ներկայ պարագային,  առաջին հերթին հարկ է նկատել թուականը:...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Գիւմրիի միջազգային թատերական Բ. փառատօնը կայացաւ մայիս ամսուն: Ծրագրի մասնակից 23 թատերախումբերէն միայն չորսը օտար էին (1): Հայրենի խաղացանկերու շուրջ նախորդ յօդուածի  դրոյթը ստուգելու միտումով հետեւեցայ առցանց հրապարակումներուն, որոնք ցաւօք բացառապէս կը կատարուէին փառատօնի կայքէջին վայ (2): Ցարդ կարելի չեղաւ տեսնել որեւէ անդրադարձ`  նոյնիսկ հայաստանեան մամուլին կողմէ: Պատկերը ցոյց կու տայ որմազդերու մեծ տոկոսը: Զանց առած եմ այն...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Դիտած եմ «Վահրամ Փափազեան» թատերախումբի «Հայրս ո՞վ է» (Ray Cooney, It Runs in the Family, 1987) (1) զաւեշտի առաջին ելոյթը` բեմադրութեամբ Վաչէ Տօնէրեանի: Մօտիկ անցեալին «Յ. Տէր Մելքոնեան» թատերասրահի բեմ հանուած էին հայր Ռէյ ու հայրանման որդի Մայքըլ Գունիներէ ոչ նուազ քան երեք այլ գործեր որոնց անդրադարձած եմ: (2, 3, 4) Հեղինակը.- Կը նկատուի մեր ժամանակներու Ֆէյտոն (Georges...

ՄՈՎՍԷՍ ԾԻՐԱՆԻ Այս անգամ խօսքը չի վերաբերիր Հայոց ցեղասպանութեան, ստալինեան խժդժութիւններու եւ կամ անբուժելի հիւանդութիւններու իբրեւ հետեւանք զոհուածներուն, այլ` քանդակագործ Արման Պըզպզեանի, որ հազիւ իր կեանքի քսանեօթը տարիները բոլորած` 1977-ին, «կամովին» վերջ կու տար իր կեանքին սիրոյ հողի վրայ: Թէեւ իր տաղանդը ասուպի նման քանի մը տարի միայն փայլատակեց արուեստի երկնակամարին վրայ, այնուամենայնիւ այն, ինչ որ կտակեց արուեստի պատմութեան, ոչ...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ «Երուանդ Օտեան» թատերախումբը ներկայացուց Վաչէ Ատրունիի Հալէպի մէջ յօրինած  եւ բեմադրած «Մամէի վիզան» թատերախաղին մէկ տարբերակը (1): Դրդապատճառը սփիւռքի «Մայր գաղութէն» խուճապահար արտագաղթն է, գլխաւորաբար` դէպի Քանատա: Հեղինակը բազմաթիւ առիթներով յայտնած է, որ իր գործերու բներգը «սփիւռքի գոյավիճակ»-ն է: Գնահատելի եւ օրինակելի առաջադրանք է, ասոր շուրջ երկու կարծիք չկայ: Կը մնայ փշոտ հարցումը. «Ինչպէ՞ս»: Նախքան վարագոյրին բացուիլը` հանդիսատեսը...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Համազգայինի «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբը 5, 6 եւ 7 ապրիլ 2024-ին, Յակոբ Տէր Ղուկասեանի բեմադրութեամբ, ներկայացուց հինգ շատ կարճ թատերակներու փունջ մը` «Տեսակ մը թատրոն» վերնագիրին տակ: Ասիկա թատերախումբին երրորդ նմանօրինակ ելոյթն էր, այն տարբերութեամբ, որ առաջին երկուքին` «Զրադաշտը դարձաւ շուն» (2016) եւ «Բարի բժիշկը» (2019),  թատրերգութիւններու դրուագները շատ աւելի սերտ առնչուած էին իրարու, առնուազն` որպէս ոճ եւ մօտեցում,...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Լոնտոնի Բանաւոր պատմութեան ընկերակցութեան կազմակերպութեամբ, Ողջակիզումի գրադարանին մէջ 30 ապրիլին պիտի ցուցադրուի Սիւզան Խարտալեանի «Իր մէջ` իմ մէջ» (68վ, 2023) վաւերագրական ժապաւէնը, որ ֆինանսաւորուած է Շուէտական շարժապատկերի հաստատութեան կողմէ եւ կը ներկայացնէ ՏԱՀԵՇ-ի կողմէ 2014 թուականին առեւանգուած եւ սեռային նպատակով օգտագործման գերիներու վերածուած Իրաքի Սինճապ լեռնային շրջանի բնիկ երեք եզիտի աղջիկներու վկայութիւնները: Տեսերիզը դիտած եմ բեմադրիչին արտօնութեամբ(1): Մեկնակէտը.-...

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ Սովորական.- Կը գտնուինք նոր թատերաշրջանի սեմին: Մօտիկ անցեալին «Ազդակ»-ի մէջ երկու բաժնով լոյս տեսած «Հաւաքական խոցի բեմականացումը» յօդուածին վերջաբանը ստուգելու առաջադրանքով գրաւոր դիմեցի ինծի ծանօթ աւելի քան տասը հայրենի թատրոններու` խնդրելով ստանալ անոնց  յետ քառօրեայ պատերազմ, կամ առնուազն յետարցախեան աղէտ խաղացանկերը: Ինչպէս հաւանաբար ընթերցողը գուշակեց, թատերախումբերուն մեծամասնութիւնը անտեսեց խնդրանքս: Երկու թատերախումբեր տուին ներկայ խաղացանկերը, որոնք արդէն իսկ տեսանելի...