Ո՞վ Կ՛որոշէ Նոպէլեան Մրցանակ Ստացողները

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ

Ամէն տարի, նոյն ժամանակաշրջանին, կը խօսուի Նոպէլեան մրցանակներուն մասին: Ինչպէ՞ս կարելի է ստանալ Նոպէլեան մրցանակ մը: Ո՞վ կ՛որոշէ:

Ուժանակը հնարողը

 

 

 

 

 

 

Նոպէլեան առաջին մրցանակը տրուած է 1901 թուականին: Ուժանակը (տինամիթ) հնարող շուէտացի Ալֆրետ Նոպէլի նախաձեռնութեամբ է, որ հիմնուած են այս վարձատրութիւնները: Երբ ան մահացած է, ան իր ամբողջ դրամը տուած է` հիմնելու մրցանակ մը, որ կը վարձատրէ իրենց մարզին մէջ կարեւոր աշխատանք մը կատարած անձերը կամ կազմակերպութիւնները:

Ո՞վ կ՛որոշէ

Այդ թուականէն ի վեր Նոպէլեան մրցանակը կը տրուի ամէն տարի, հոկտեմբեր ամսուն սկիզբը: Ընդամէնը գոյութիւն ունին վեց մրցանակներ` բնագիտութեան, քիմիագիտութեան, բժշկութեան, գրականութեան, խաղաղութեան եւ տնտեսութեան մրցանակներ: Մասնագէտներու դատակազմ մըն է, որ կը հաւաքուի որոշելու համար իւրաքանչիւր մարզի մրցանակաւորները: Դատակազմի բոլոր անդամները շուէտացիներ են: Թեկնածուները կու գան աշխարհի չորս կողմերէն: Մասնակցելու համար պէտք է, որ մէկը այդ անձին անունը առաջարկէ:

Մետալ մը եւ 1 միլիոն եւրօ

Մրցանակաւորները կը ստանան մետալ մը եւ 1 միլիոն եւրօ: Այս դրամը ընդհանրապէս կը գործածուի հետազօտութիւններու կամ բարեսիրական աշխատանքներու համար: Մրցանակները կը բաժնուին 10 դեկտեմբերին, Ալֆրետ Նոպէլի մահուան թուականին: Այս մրցանակներուն ամէնէն նշանաւորը խաղաղութեան մրցանակն է, որ 2014 թուականին տրուեցաւ յատկապէս փոքրիկ աղջիկներու դաստիարակչութեամբ զբաղող երիտասարդ Մալալայի:

 

 Ի՞Նչ Է ՔՕՓ 21-ը

Աշխարհի երկիրներու ներկայացուցիչները Փարիզի մէջ պիտի հաւաքուին 31 նոյեմբերէն 11 դեկտեմբեր` խօսելու համար կլիմայի ջերմացման մասին: Այս մեծ խորհրդաժողովը կոչուած է ՔՕՓ 21:

ՔՕՓ 21

Ամէն տարի մասնագէտներ եւ տարբեր երկիրներու ղեկավարներ կը հաւաքուին խօսելու համար կլիմայի եւ մոլորակին օդին ջերմանալուն հետ կապուած հարցերուն մասին:

Առաջին խորհրդաժողովը տեղի ունեցած է Պերլինի մէջ, Գերմանիա, 1995-ին: Այս տարի Ֆրանսան է, որ պիտի հիւրընկալէ այս ժողովը, 30 նոյեմբերէն 11 դեկտեմբեր: Ասիկա պիտի ըլլայ կլիմային յատկացուած 31-րդ խորհրդաժողովը: Այս պատճառով է, որ ան 21 թիւը կը պարունակէ իր անուան մէջ: Մինչ երեք գիրերը` ՔՕՓ, եկած են անգլերէն «Քոնֆըրընս օֆ տը Փարթիզ» նախադասութենէն:

Ո՞վ Կը Մասնակցի

Բոլոր այն պետութիւնները, որոնք Միացեալ ազգերու կազմակերպութեան մօտ ընդունած են կլիմայի ջերմացման դէմ պայքարիլ: Այս 195 երկիրներէն ներկայացուցիչներ, ինչպէս նաեւ գիտնականներ, կլիմայի մասնագէտներ, կազմակերպութիւններ եւ քաղաքացիներ կը մասնակցին ժողովներուն: Ընդամէնը 40 հազար հոգի ներկայ պիտի ըլլայ Պուրժէի մէջ, ուր տեղի պիտի ունենայ խորհրդաժողովը:

Ի՞նչ Են Թիրախները

Խորհրդաժողովին նպատակն է լուծումներ գտնել մեր մոլորակին ջերմաստիճանի բարձրացումը միայն 2 աստիճան սելսիուսի վրայ պահելու համար մինչեւ 2100 թուականը: Միջոցներէն մէկն է ջերմանոցի ազդեցութիւն ունեցող կազերու արտադրութիւնը նուազեցնել: Մթնոլորտին մէջ գոյութիւն ունեցող այս կազերը կարելիութիւնը կու տան երկրագունդին վրայ ջերմաստիճանը միջին հաշուոյ 15 աստիճան սելսիուսի վրայ պահելու: Առանց անոնց` երկրագունդին ջերմաստիճանը – 18 աստիճան սելսիուս պիտի ըլլայ: Սակայն հարց մը կրնայ ստեղծուիլ: Եթէ շատ է այս կազերուն քանակը, ջերմաստիճանը կը բարձրանայ: Արդ, մարդ արարածը այս կազերէն մեծ քանակով կ՛արտանետէ (գործարաններ, ինքնաշարժներ, երկրագործութիւն…), եւ ասիկա կը բարձրացնէ մոլորակին ընդհանուր ջերմաստիճանը: Եթէ մարդիկ չաշխատին այս հարցի լուծման համար, մոլորակին ջերմաստիճանը 4 աստիճան սելսիուս պիտի բարձրանայ մինչեւ 2100 թուականը: Ասիկա կրնայ մեծ վնասներ հասցնել երկրագունդին:

ՔՕՓ 21-ին մասնակցող երկիրները պէտք է համաձայնին այս կազերու արտադրութիւնը սահմանափակել:

 

Ինչո՞ւ Մենք Տաքութիւն Կ՛ունենանք,
Երբ Հիւանդանանք

Երբ մանրէ մը մեր մարմնին մէջ կը մտնէ, մեր մարմինը կը հակազդէ: Ան ինքզինք պաշտպանող բջիջներ կ՛արտադրէ. այս գործողութիւնը քիչ մը տաքութիւն կը յառաջացնէ: Մարմինը կը բարձրացնէ նաեւ իր ջերմաստիճանը, որովհետեւ տաքութիւնը կը տկարացնէ մանրէները: Մենք տաքութիւն կ՛ունենանք:

Ինչո՞ւ Օդերը Աւելի Կարճ Են
Ձմրան

Երկրագունդը կը դառնայ արեւուն շուրջ. նոյն ժամանակ ան քիչ մը շեղակի է: Ձմրան հիւսիսային կիսագունդը արեւէն աւելի հեռու կը գտնուի: Հետեւաբար անիկա աւելի կարճ ժամանակ լուսաւոր կը մնայ. օրերը աւելի կարճ կ՛ըլլան: Ամրան հակառակը կը պատահի:

Ինչո՞ւ Չենք Կրնար Ապրիլ
Ուրիշ Մոլորակներու Վրայ

Որովհետեւ ուրիշ մոլորակներու մթնոլորտին մէջ շնչելու համար օդ չկայ, կամ քալելու համար գետին չկայ: Լուսնթագի կամ Երեւակի նման կարգ մը մոլորակներ կազի գունդեր են: Իսկ ուրիշ մոլորակներու վրայ, ինչպէս` Արուսեակին վրայ, ջերմաստիճանը 20 անգամ աւելի տաք է, քան` երկրագունդին վրայ. կրնայ ըլլալ, որ ուրիշ շատ մը հեռաւոր մոլորակներ բնակելի ըլլան, սակայն մենք տակաւին զանոնք չենք գտած:

Ինչո՞ւ Կ՛անձրեւէ

Ամպերը կազմուած են ջուրի մանր կաթիլներէ, որոնք կախուած կը մնան երկնքին մէջ: Երբ օդը շատ կը ցրտէ, այս կաթիլները կը ծանրանան եւ կ՛իյնան: Կ՛անձրեւէ:

Ինչո՞ւ Մենք Օճառով Կը Լուացուինք

Երբ մենք օճառը մեր մորթին կը քսենք, ան իրարու ամբողջացնող երկու դերեր կը կատարէ: Նախ ան աղտոտութիւններուն կը կառչի եւ զանոնք մեր մարմինէն «կը քակէ»: Եւ ապա, ան զանոնք իրեն հետ կը տանի, երբ մենք մորթը ջուրով կը ցօղուենք:

Ինչո՞ւ Կատուները Ջուրէն Կը Վախնան

Մասնագէտները կ՛ենթադրեն, թէ կատուներուն նախահայրերը կ՛ապրէին անապատներուն մէջ, ուր շատ քիչ ջուր կար: Եւ որովհետեւ անոնք «միայն» քանի մը հազարաւոր տարիներէ, որ սկսած են ապրիլ ջուրի մօտ, անոնք տակաւին ջուրին չեն վարժուած եւ, հետեւաբար, տակաւին ջուրէն կը վախնան:

 Ինչո՞ւ Պանանները Ուղիղ Չեն

Պանանները դէպի վար չեն բուսնիր, այլ` դէպի վեր: Աճելով` անոնք կը ծանրանան, եւ անոնց ծանրութիւնը զանոնք դէպի գետին կը ծռէ. հետեւաբար անոնք կը ծռին: Այս կլոր ձեւը անոնց առաւելութիւնը կու տայ իրարու վրայ չճզմուելու:

 

Ժամանց