Հայացուց` ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ԹՈՐՈՍԵԱՆ
Այսօր կ՛ուզէի խօսիլ եզակիօրէն օժտուած մարդու մը մասին, որ արժանի է գրաւելու ուշադրութիւնը ուսեալ մարդոց եւ հետաքրքիր ոչ սովորական հոգիներու, ան կը կոչուի Կնութ Համսուն, իսկ հրատարակիչը` Ալպեր Լանժենը կու գայ յայտնաբերելու այս նորվեկիացիի «Անօթութիւն»-ը:
Ոչ մէկ ողբերգութիւն` այս գիրքին մէջ, այլ միայն` անօթութիւն: Եւ այս տխուր նիւթին մէջ ոչ մէկ գործողութիւն` բացի անօթութենէ: Կարելի է մտածել միօրինակութեան մասին: Հանդիպումներ փողոցի մէջ, գիշերային տեսարաններ, տարօրինակ շարքը դէմքերու, տարօրինակօրէն օտար, որոնք այս գիրքը կը դարձնեն առաջին կարգի գործ, խանդավառո՛ղ, եզակի:
Ինքնակենսագրութիւն` վստահաբա՛ր:
Այստեղ աչքի ներքեւ ունիմ լուսանկարը Կնութ Համսունի. ուժգին կազմուածքով մարդ մը, նուրբ եւ աշխուժ մկաններով, թանձր մազերով, ճակատը` քանդակուած արձանագործի մը մատներով, նայուածքը օտար. կոպերու խոռոչին մէջ կան խորունկ շողեր, կը զգացուի, որ ճանչցած է բացառիկ վիճակներ, հեռաւոր ճամբորդի մը նման կարօտակէզ, նաւաստիներու նայուածքը յիշեցնող: Պեխը կարճ, հաւաքուած` բարութեամբ լեցուն շրթներուն վրայ: Դիմագիծը` աշխուժ եւ նուրբ, թափանցող, բայց` քողարկուած, հպարտ եւ տխուր, ակօսուած այտերով, քթի պրկուած խոռոչներով: Յոգնածութեան եւ տառապանքի նշաններ, որոնք երկարօրէն կը գրաւեն միտքը:
Կնութ Համսուն` հազիւ երեսունչորս տարեկան, կը կարծեմ, որ ոչ մէկ կեանք եղած է իրեն պէս արկածախնդիր: Կանուխէն թաթխուած է դժբախտութեան:
Քսաներկու տարեկանին կը ձգէ Նորվեկիան, հալածուած` դժբախտութենէ եւ անօթութենէն: Յոգնած` պայքարելէ ճակատագրին դէմ, որ չի դադրիր զինք հալածելէ, աշխատանքով չկարենալ շահելու կտոր մը հաց… Վերապահելով անշեղօրէն իր անպարտելի հպարտութիւնը եւ պատուական կեցուածքը` կը շարունակէ պայքարիլ փորձութիւններու դէմ: Օր մը կը բարձրանայ նաւու մը վրայ, որ կը մեկնէր ձկնորսութեան դէպի նոր հողամաս (Իսլանտա): «Ճերմակ Ամսագրին» մէջ տարի մը առաջ ան պատմած է իր հոն ապրած տաժանելի կեանքի մասին:
Պէտք է կարդալ ամբողջութիւնը այս կարճ տպաւորութիւններուն, որոնք ունին մարդկային ուրիշ շեշտ մը` կատաղի եւ անասնական, քան` Իսլանտայի ձկնորսներու մոլեգին կեանքը: Մշուշին մէջ յանկարծ յայտնուող կերպարանքներ, որոնք կ՛արթնցնեն խաբկանքներ եւ զգայնութիւններ, նկարագրուած են Կնութ Համսունի կողմէ` ուժգնօրէն անծանօթ արտայայտութեան մը մեծութեամբ:
Այս ահռելի վիճակէն երեք տարի վերջ Կնութ Համսուն կը մեկնի Միացեալ Նահանգներ, ուր առանց ծանօթի, առանց միջոցներու` կը դառնայ գործաւոր, դարձեալ երեք տարի հողագործութիւն կ՛ընէ` հազիւ շահելով իր կեանքը: Կը մատնուի նեղութիւններու, սակայն վարժուած ըլլալով դժբախտութիւններու` կը դիմանայ ու կը յաղթահարէ…
Ապա կ՛երազէ վերադառնալ Նորվեկիա, բայց` ինչպէ՞ս, խնայողութիւն չունէր, ոչ ալ դրամ` վճարելու իր ճամբորդութիւնը ու շատ հպարտ էր` խնդրելու իր հայրենադարձութիւնը: Վերջապէս կը կարողանայ ընդունուիլ, որպէս մեքենավար, Ամերիկայի օթոպիւսի մեծ գիծերէն մէկուն վրայ` բաւական լաւ վճարուած: Չորս տարիներու ընթացքին կը խնայէ բաւարար գումար` վերադառնալու համար:
Բայց ժամանակ մը վերջ իր վերադառնալէն, կը ստիպուի ձգել Նորվեկիան` մեզի անծանօթ պատճառներով ու կ՛ապաստանի Փարիզ, ուր առանձին, աղքատ, մոռցուած բոլորէն` կը շարունակէ գրել խանդավառութեամբ մեր ժամանակի ամէնէն գեղեցիկ գործերէն մին «Անօթութիւնը»:
Պէտք է սիրել այս մարդը, հետեւիլ սիրով այս սքանչելի եւ հազուագիւտ արուեստագէտին, որմէ կը ճառագայթէ հանճարի բոցը:
ՕՔԹԱՒ ՄԻՐՊՕ (Octave Mirbeau) 1895
Փարիզ-Պէյրութ , 2019
————————————-
Կնութ Համսունի «Անօթութիւնը» Վէպ
Կնութ Համսունի (Knut Hamsun) «Անօթութիւնը» լոյս տեսած է գրպանի գիրքի շարքին մէջ, 1961-ին: Լոյս տեսած է նորվեկերէն` 1890-ին: Ֆրանսերէնի թարգմանուած է 1895-ին, Ա. Լանժենի կողմէ (A. Langen): Անտրէ Ժիտ (Andre Gide) գրած է նախաբանը, որմէ թարգմանաբար կու տանք հատուած մը` ստորեւ:
«Կը դարձնենք էջերը այս անծանօթ գիրքին: Քիչ ետք արցունքով կը լեցուին մեր աչքերը եւ արիւնով` մեր մատները, մեր սրտերը: Իր նախապատերազմեան հրատարակութիւնը առաջին կարդացողներէն մին եղած եմ, շուրջիններուս ուշադրութիւնը գրաւող առաջին անձը այս գիրքին նկատմամբ: Սակայն հանրութեան ուշադրութիւնը սկսաւ արթննալ, երբ Ժան-Լուի Պարօ (Jean-Louis Barrault) որոշեց այս ընդարձակ մենակատարումը բեմադրել, եթէ չեմ սխալիր, ընկերակցութեամբ «Համլեթ»-ին Լաֆորկի (Laforgue): Ես այդ ժամանակ Ֆրանսա չէի եւ մեծապէս կը ցաւիմ, որ չկրցայ տեսնել մեր մեծ Հտպիտը իր այդ բացառիկ դերին մէջ, ստեղծուած` իր կողմէ ամբողջութեամբ, որ հիասքանչ էր, ըստ տիրող կարծիքներու, ստեղծուած, ոչ ամենեւին, Կնութ Համսուն նոյն ինքն, ոչինչ ստեղծած է, եւ այս է արժանիքը իր գլուխ գործոցին, ան կը տիրապետէ լոկ իր իրականութեամբ: Ոչ մէկ պատմութիւն, ոչ մէկ հնարք գիրքի ընթացքին. ոչ մէկ բան տրուած է մեզի` բացի ցաւալի ներկայացումը մարդու մը, որ անդադար մահուան սեմին է անօթութեան պատճառով: Անօթութիւնը նոյն ինքն նիւթն է` իր բոլոր վիճակներով ու յոյզերով, մտաւորական եւ բարոյական այլակերպումներով, որոնց կը տանի երկար ատեն անսնունդ մնալը: Այո՛, նուազ վէպի հերոս է, քան` հիւանդագին պարագայ մը: Պիտի համարձակի՞մ ըսելու, թէ այս մէկը զիս կը նեղացնէ քիչ մը, որ այս մարդը սկիզբէն բնական չէ»:
ԱՆՏՐԷ ԺԻՏ (Andre Gide)
- Կնութ Համսուն ծնած է 1859-ին, մահացած 1952-ին։ Հեղինակ է «Անօթութիւնը» (1890), «Պատ» (1894) եւ «Պենոնի» (1908) գիրքերուն։ 1920-ին՝ Նոպեէլեան մրցանակակիր։
Thank you Haroutioun Torosian for the introduction to the readers of Aztag. I am sure there are many people among us and humanity who have experienced the “experience” of hunger and poverty. But they came and left without being able to share their misfortune with others. Knut Hamsun new how to “write” about his experiences and was able to share with other unfortunate people. When we don’t become “aware” we too can become part of “circumstantial existence.” We go wherever the wind is blowing. Poverty, still exist today more than a century ago or even more. “Meaningless poverty is like meaningless wealth.”
Thank you again for bringing his name and work. I shall buy his book and read it. I know what it means and how it feels being hungry.